Cách bảo quản sữa mẹ an toàn, giàu dưỡng chất cho bé

Cách bảo quản sữa mẹ không đúng có thể dẫn đến sữa bị hỏng, hao hụt hoặc biến đổi một số chất dinh dưỡng, khiến sữa có nguy cơ bị nhiễm khuẩn,… vì những sai lầm không đáng có. Việc nhận thức và biết cách bảo quản sữa mẹ đúng là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng và độ an toàn cho bé.

Cách bảo quản sữa mẹ chuẩn theo chuyên gia [1], [2], [3], [4]

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ tốt nhất. Sữa mẹ chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ, bao gồm: Carbohydrate, Lipid, Protein, Vitamin và khoáng chất. Ngoài ra, sữa mẹ còn chứa các yếu tố miễn dịch giúp bảo vệ trẻ khỏi bệnh tật và hỗ trợ phát triển hệ tiêu hóa. 

Việc bảo quản sữa mẹ đúng cách rất quan trọng để đảm bảo sữa không bị hỏng và giữ được các dưỡng chất tốt nhất. Dựa trên các khuyến cáo từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các nghiên cứu khoa học, một số cách bảo quản sữa mẹ tại nhiệt độ phòng, trong tủ lạnh và tủ đông được hướng dẫn như sau:

Nhiệt độ và thời gian bảo quản sữa mẹ an toàn

* Bảo quản sữa mẹ ở nhiệt độ phòng (19-26 độ C):

• Sữa tươi vắt ra có thể để ở nhiệt độ phòng trong 4 giờ.
• Sữa đã rã đông có thể để ở nhiệt độ phòng trong 2 giờ.

* Bảo quản sữa mẹ trong tủ lạnh (không quá 4 độ C):

• Sữa tươi có thể trữ trong tủ lạnh từ 2-4 ngày.
• Sữa đã rã đông có thể trữ trong tủ lạnh trong 24h và không được đông lạnh lại.

* Bảo quản sữa mẹ trong tủ đông:

• Ở -18 độ C: có thể trữ 3-6 tháng.
• Ở -20 độ C: có thể trữ 6-12 tháng.

Chuẩn bị dụng cụ

• Rửa tay sạch bằng xà phòng và nước ấm trước khi vắt sữa.
• Vệ sinh dụng cụ vắt sữa và bình đựng sữa sau mỗi lần sử dụng bằng nước nóng và xà phòng.
• Có thể tiệt trùng dụng cụ vắt sữa và bình đựng sữa bằng máy tiệt trùng hoặc luộc sôi trong 5-10 phút.

Ghi chú thông tin lên bình/túi đựng sữa

• Ghi rõ ngày giờ vắt sữa lên bình/túi trữ sữa mẹ để theo dõi thời gian bảo quản và sử dụng sữa cũ trước khi sử dụng sữa mới.

Rã đông sữa mẹ đúng cách

• Rã đông sữa trong tủ lạnh qua đêm.
• Rã đông sữa dưới vòi nước ấm chảy chậm.
• Không rã đông sữa bằng lò vi sóng hoặc trong nước nóng.

Hướng dẫn sử dụng sữa mẹ bảo quản

• Sử dụng sữa mẹ bảo quản trong vòng 24 giờ sau khi rã đông.
• Không hâm nóng sữa mẹ trong lò vi sóng.
• Không trộn sữa mẹ mới vắt với sữa mẹ đã bảo quản.
• Không cho bé bú sữa mẹ đã bị hỏng hoặc có mùi lạ.

Cách bảo quản sữa mẹ khi không có tủ lạnh

Trong trường hợp không có điều kiện tiếp cận tủ lạnh, bạn có thể áp dụng một số phương pháp sau để bảo quản sữa mẹ trong thời gian ngắn:

Bảo quản sữa mẹ ở nơi thoáng mát

• Chọn một nơi sạch sẽ, khô ráo và thoáng mát trong nhà, tránh ánh nắng trực tiếp và nguồn nhiệt.
• Cho sữa mẹ đã được vắt sạch vào bình chứa có nắp kín.
• Sữa mẹ có thể được giữ ở nhiệt độ phòng (19-26°C) trong khoảng 4 giờ tùy điều kiện môi trường.

Bảo quản sữa mẹ bằng đá

• Cho đá vào một thùng xốp sạch hoặc túi giữ lạnh. Đặt bình chứa sữa vào và đậy nắp thùng.
• Sữa mẹ có thể được bảo quản trong thùng đá tối đa 24h (kiểm soát tốt nhiệt độ).
• Sử dụng bình giữ nhiệt loại tốt cũng có thể giữ lạnh cho sữa trong khoảng thời gian tương tự.

Cách bảo quản sữa mẹ bằng nước nóng

Không nên bảo quản sữa mẹ bằng nước nóng, bởi các nghiên cứu và khuyến cáo từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhiệt độ cao có thể gây biến đổi thành phần dinh dưỡng và tính kháng thể trong sữa mẹ. Nguyên tắc bảo quản sữa mẹ là ưu tiên giữ ở nhiệt độ mát, lạnh hoặc đông lạnh tùy theo thời gian lưu trữ dự kiến.

Những lưu ý quan trọng khi bảo quản sữa mẹ

Để bảo quản sữa mẹ một cách an toàn và hiệu quả, bạn cần lưu ý và nắm vững những nguyên tắc vàng như sau:

• Luôn rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi vắt sữa, chế biến và cho con bú.
• Dụng cụ hứng sữa và bình chứa phải được vệ sinh, khử trùng trước khi sử dụng.
• Dùng bình chứa bằng nhựa cứng không chứa BPA hoặc túi trữ sữa chuyên dụng.
• Không nên chứa sữa trong bình nhựa dùng một lần hoặc túi nylon thông thường.
• Bảo quản sữa ở nhiệt độ phù hợp theo thời gian dự kiến (lạnh, mát hoặc đông).
• Ghi rõ ngày giờ vắt sữa lên bình chứa để ưu tiên dùng sữa cũ trước.
• Dùng túi giữ lạnh có đá khi mang sữa đi xa, đảm bảo nhiệt độ không quá 4°C.
• Rã sữa đông trong tủ lạnh hoặc bằng cách ngâm bình trong nước ấm (không quá 40°C).
• Không rã đông trong lò vi sóng hoặc bằng nước nóng.
• Sữa đã rã đông phải được sử dụng trong vòng 24h và không nên đông lạnh lại.
• Kiểm tra nhiệt độ sữa trước khi cho bé bú để tránh bỏng miệng.
• Bỏ phần sữa thừa không cho bé bú lại lần sau.

Giải đáp các thắc mắc về bảo quản sữa mẹ

Sữa mẹ bảo quản lâu có bị mất chất dinh dưỡng không?

Về mặt dinh dưỡng, sữa mẹ tươi sẽ luôn là lựa chọn tốt nhất vì nó giữ được trọn vẹn các dưỡng chất thiết yếu. Tuy nhiên, trong trường hợp cần bảo quản lâu hơn, sữa mẹ vẫn có thể duy trì phần lớn giá trị dinh dưỡng nếu được xử lý và lưu trữ đúng cách.

Làm thế nào để biết sữa mẹ đã hỏng?

Để đảm bảo an toàn và chất lượng dinh dưỡng cho bé, bạn có thể dựa vào các dấu hiệu sau:

• Mùi: Sữa mẹ bình thường có mùi nhẹ, hơi ngọt. Nếu sữa có mùi chua, mùi lạ hoặc khó chịu, rất có thể đã bị hỏng.
• Màu sắc: Sữa mẹ thường có màu trắng đục hoặc hơi ngả vàng. Nếu nhận thấy sữa chuyển sang màu xanh, hồng, nâu hoặc có vẩn bất thường, đó là dấu hiệu của sự nhiễm khuẩn.
• Vị: Sữa hỏng thường có vị chua hoặc vị lạ, khác hẳn với vị ngọt, béo của sữa bình thường.
• Kết tủa: Sữa mẹ để lạnh hoặc đông đá có thể bị tách lớp, nhưng khi đun nóng nhẹ và lắc đều sẽ trở lại trạng thái đồng nhất. Nếu thấy sữa vón cục, lợn cợn bất thường thì không nên sử dụng.
• Thời gian bảo quản: Hãy chú ý đến thời hạn bảo quản tối đa của sữa mẹ tùy thuộc vào phương pháp lưu trữ (nhiệt độ phòng, ngăn mát hay ngăn đá tủ lạnh). Sữa để quá lâu có nguy cơ bị biến chất.

Nếu thấy sữa có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, tốt nhất là không nên sử dụng để đảm bảo an toàn cho bé. Luôn nhớ nguyên tắc bảo quản sữa ở nhiệt độ thích hợp, dụng cụ chứa sạch và khử trùng, cũng như hạn chế thời gian sữa tiếp xúc với môi trường bên ngoài.

Bé có bú được sữa mẹ đã đông lạnh không?

Trữ đông là một cách bảo quản sữa mẹ. Tuy nhiên, cần lưu ý một số điều sau khi cho bé bú sữa mẹ đông lạnh:

• Quan trọng nhất là phải bảo quản đông trong điều kiện tiêu chuẩn và thực hiện phương pháp rã đông sữa mẹ đúng cách.
• Lắc đều bình sữa trước khi cho bé bú.
• Kiểm tra nhiệt độ sữa trước khi cho bé bú.
• Sử dụng sữa mẹ đông lạnh trong vòng 24 giờ sau khi rã đông
• Không nên tái đông lạnh sữa mẹ đã rã đông.

Ngoài ra, một số bé có thể cần thời gian để thích nghi với việc bú sữa mẹ đông lạnh. Ban đầu, bé có thể chỉ bú một lượng nhỏ hoặc tỏ ra khó chịu. Hãy kiên nhẫn và tiếp tục cho bé bú, bé sẽ dần quen với việc bú sữa mẹ đông lạnh.

Mẹ có thể trộn lẫn sữa mẹ mới hút với sữa mẹ đã trữ đông không?

Theo các nguyên tắc an toàn thực phẩm, không nên trộn lẫn sữa mẹ ở các nhiệt độ và thời gian bảo quản khác nhau, bởi:

• Nguy cơ nhiễm khuẩn: Sữa mẹ mới vắt có thể chứa vi khuẩn từ môi trường và cơ thể mẹ. Nếu trộn với sữa đã trữ đông, vi khuẩn có thể phát triển trong quá trình rã đông và làm hỏng toàn bộ lượng sữa.
• Khó kiểm soát chất lượng: Trộn sữa mới và cũ gây khó khăn trong việc xác định thời gian bảo quản an toàn của hỗn hợp sữa. Điều này làm tăng nguy cơ cho bé uống phải sữa đã quá hạn.
• Thay đổi thành phần dinh dưỡng: Sữa mẹ mới thường giàu chất béo và protein hơn so với sữa được bảo quản lâu. Trộn chúng lại có thể làm thay đổi hàm lượng dinh dưỡng tổng thể.

Thay vào đó, nên bảo quản sữa mẹ mới vắt riêng biệt, ghi rõ ngày giờ để ưu tiên sử dụng trước. Đối với sữa đã trữ đông, có thể rã từ từ trong tủ lạnh rồi hâm nóng nhẹ trước khi cho bé bú.

Trong trường hợp bắt buộc phải gộp sữa (ví dụ khi chỉ vắt được một lượng nhỏ mỗi lần), mẹ cần đảm bảo:

• Sữa mới phải được làm lạnh trong tủ lạnh, không trộn khi còn ấm.
• Chỉ gộp sữa cùng ngày và chỉ trộn với sữa đã làm lạnh trước đó ít nhất 1 giờ trong tủ lạnh.
• Sử dụng hỗn hợp sữa trong vòng 24 giờ kể từ lần vắt sữa đầu tiên.

Trên hết, khuyến nghị ưu tiên cho bé bú trực tiếp hoặc bảo quản lượng sữa vừa đủ dùng để đảm bảo tính tươi ngon và dinh dưỡng tối ưu.

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo và quý giá nhất cho bé trong những năm tháng đầu đời. Đây là nguồn cung cấp đầy đủ các dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển toàn diện của bé, bao gồm vitamin, khoáng chất, protein, chất béo và các yếu tố chống lại bệnh tật. Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ mang lại lợi ích cho bé mà còn giúp mẹ giảm nguy cơ mắc một số bệnh như ung thư vú, ung thư buồng trứng và loãng xương.

Tuy nhiên, không phải lúc nào mẹ cũng có thể cho bé bú trực tiếp. Việc bảo quản sữa mẹ đúng cách sẽ giúp bé vẫn nhận được đầy đủ dưỡng chất từ sữa mẹ dù mẹ vắng nhà hoặc bận rộn. Có nhiều cách bảo quản sữa mẹ nhưng mẹ cũng cần lưu ý một số điều sau khi bảo quản để giữ được giá trị dinh dưỡng vẫn còn tốt nhất cho con. Bảo quản sữa mẹ đúng cách sẽ giúp bé nhận được đầy đủ dưỡng chất từ sữa mẹ, ngay cả khi mẹ không thể cho bé bú trực tiếp.

Hiểu được băn khoăn của nhiều bố mẹ, Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) với sứ mệnh đồng hành và mong muốn mang đến những những giải pháp khoa học trong việc nuôi con bằng sữa mẹ. Bác sĩ tại Viện luôn sẵn sàng tư vấn dinh dưỡng, giúp bố mẹ chủ động hơn trên con đường chăm sóc và nuôi dạy con trẻ. Nuôi con bằng sữa mẹ là món quà vô giá mà mẹ dành cho bé. Hãy dành thời gian tìm hiểu kiến thức về bảo quản sữa mẹ để đảm bảo bé luôn được bú sữa mẹ một cách tốt nhất.

Xem thêm: Nuôi con bằng sữa mẹ khi dị ứng đạm sữa bò