Chế độ ăn cho người tiểu đường thai kỳ

Đái tháo đường thai kỳ là tình trạng gia tăng đường huyết thời kỳ mang thai. Hầu như các trường hợp đều xuất hiện triệu chứng không rõ ràng do đó các mẹ khó phát hiện. Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe thai nhi, các mẹ nên trau dồi kiến thức để có cách phát hiện, cũng như chế độ ăn cho người tiểu đường thai kỳ phù hợp giúp ổn định đường huyết để bé con sinh ra khỏe mạnh. Hãy cùng NRECI theo dõi bài viết này nhé.

Tìm hiểu bệnh lý đái tháo đường/ tiểu đường thai kỳ

Định nghĩa tiểu đường thai kỳ

Theo thời gian mang thai, cơ thể mẹ bầu có những thay đổi khác biệt với người bình thường do đó có thể xuất hiện những tình trạng bệnh mà trước đó không có. Tiểu đường thai kỳ là tình trạng xuất hiện thường gặp từ tuần thứ 24-28 của thời kỳ mang thai.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (2013), tăng glucose huyết tương được phát hiện lần đầu trong khi mang thai được chia thành 2 nhóm là đái tháo đường mang thai và đái tháo đường thai kỳ.

Đái tháo đường mang thai hay còn được gọi là đái tháo đường rõ có mức glucose huyết tương đạt mức chẩn đoán của đái tháo đường tiêu chuẩn. Còn với đái tháo đường thai kỳ là tình trạng liên quan đến tăng glucose huyết tương của mẹ thấp hơn. Nếu như mẹ không can thiệp điều trị và có chế độ ăn cho người đái tháo đường thai kỳ phù hợp sẽ gây nên nhiều hậu quả cho mẹ và bé.

Tiêu chuẩn chẩn đoán tiểu đường thai kỳ

Nếu như mẹ bầu có 1 trong những yếu tố sau nên đến bệnh viện hay trung tâm y tế để thực hiện tầm soát bệnh và phát hiện sớm để có biện pháp khắc phục.

• Yếu tố về thai phụ: lớn tuổi, nhiều con, béo phì trước khi mang thai, tăng cân quá mức trong thai kỳ hay mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
• Gia đình có người tiểu đường
• Tiền sử sản khoa: thai lưu, sinh con to, đái tháo đường thai kỳ trong lần sinh con trước.
• Các yếu tố thay đổi trong thai kỳ: tăng huyết áp, đa thai.

Mặc dù các yếu tố này này chưa được thống nhất và chắc sẽ mắc đái tháo đường thai kỳ. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế vẫn khuyến cáo các mẹ nên tầm soát từ sớm.

Thời điểm phù hợp nhất để các mẹ thực hiện tầm soát là ở tuần 24-28. Bởi đây là thời điểm chuẩn, tốt nhất để phát hiện sự bất thường trong chuyển hóa carbohydrate trong thai kỳ.

Và nếu trong lần khám thai đầu tiên, các thai phụ nào có yếu tố nguy cơ mắc bệnh cao nên thực hiện tầm soát sớm. Và đến thời gian tuổi thai 24-28 tuần sẽ thực hiện lặp lại kiểm tra lần nữa bằng cách kiểm tra Nghiệm pháp dung nạp 75 gam Glucose – 2 giờ.

• Lần khám thứ 1: thời gian khám lần đầu tiên trong 3 tháng đầu thai kỳ, xét nghiệm glucose huyết tương lúc đói hoặc glucose huyết tương bất kỳ. Nếu mức glucose huyết tương lúc đói tăng bất thường ≥ 126 mg% hoặc glucose huyết tương bất kỳ tăng ≥ 200mg%, chẩn đoán đái tháo đường.
• Lần khám sau đó: thời gian từ tuần 24-28 trong thai kỳ tư vấn cho thai phụ về tầm soát tiểu đường thai kỳ, hướng dẫn ăn uống hợp lý để thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose 75 gam – 2 giờ vào lần khám thai định kỳ tiếp theo. Đặc biệt là phải ghi chú vào sổ khám thai ngày tái khám kèm kiểm tra glucose huyết tương bằng mực đỏ để dễ nhớ.

Tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường thai kỳ:

Nếu có từ 1 giá trị lớn hơn hay bằng là chẩn đoán Đái tháo đường thai kỳ.

Nguyên nhân và hậu quả của bệnh tiểu đường thai kỳ

Yếu tố nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ

Theo khuyến cáo của Hội nghị quốc tế về đái tháo đường thai kỳ lần V tại Mỹ năm 1998, các thai phụ có yếu tố nguy cơ dễ mắc bệnh:

• Béo phì trước khi mang thai: Ở người béo phì có tình trạng kháng insulin và tăng tiết insulin gây rối loạn chuyển hóa glucose. ‘
• Tiền sử gia đình: có người đái tháo đường chiếm đến chiếm 50 – 60% so với nhóm không có tiền sử mắc bệnh từ gia đình.
• Tiền sử sinh con to: trên 4kg trở lên thì mẹ có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ trong lần mang thai tiếp theo.
• Tiền sử rối loạn đường huyết: nếu mắc tình trạng này thì khi mang thai rất dễ mắc đái tháo đường thai kỳ.
• Glucose niệu trong khi mang thai dương tính
• Tuổi mang thai: thai phụ từ 35 tuổi trở lên thì nguy cơ mắc đái tháo khi mang thai cao.
• Tiền sử sản khoa bất thường: Thai chết lưu không có nguyên nhân rõ, con sinh ra bị dị tật bẩm sinh, tiền sản giật, sinh non.
• Chủng tộc: cũng là yếu tố dẫn đến mắc đái tháo đường thai kỳ. Châu Á là một trong những chủng tộc có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ cao.
• Hội chứng đa nang buồng trứng.

Hậu quả không chỉ đến với thai phụ mà còn ảnh hưởng đến thai nhi và trẻ sơ sinh:

Đối với thai phụ:

• Tăng huyết áp: Bà bầu mắc tiểu đường đường thai kỳ dễ bị tăng huyết áp hơn các thai phụ có sức khỏe bình thường. Và tăng huyết áp gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho mẹ và bé: tiền sản giật, sản giật, tai biến mạch máu não, suy gan, suy thận, thai chậm phát triển, sinh non và tăng tỷ lệ chết chu sinh.
• Sinh non
• Đa ối
• Sảy thai và thai chết lưu
• Nhiễm khuẩn niệu
• Ảnh hưởng lâu dài: Nhiều nghiên cứu nhận thấy rằng, các phụ nữ có tiền sử tiểu đường thai kỳ có nguy cơ cao diễn tiến thành đái tháo đường loại 2 trong tương lai.

Hậu quả với thai nhi và trẻ sơ sinh:

• Dị tật bẩm sinh
• Tăng trưởng quá mức và thai to
• Hạ mức glucose huyết tương và các bệnh lý chuyển hóa ở trẻ sơ sinh
• Bệnh lý đường hô hấp
• Tử vong ngay sau sinh:
• Tăng hồng cầu
• Vàng da sơ sinh
• Ảnh hưởng lâu dài: trẻ có nguy cơ mắc béo phì, rối loạn tâm thần – vận động, mắc đái tháo đường loại 2 cao hơn các trẻ bình thường.

Nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh nhân tiểu đường thai kỳ

Để kiểm soát chế độ dinh dưỡng tốt, hạn chế ảnh hưởng đến sức khỏe, các bà bầu nên lưu ý nguyên tắc về chế độ ăn cho người tiểu đường thai kỳ như sau:

• Kiểm soát tăng cân thai kỳ
• Hạn chế sử dụng muối
• Năng lượng: 35 – 40 kcal/kg cân nặng/ngày với những thai phụ trước khi mang thai bị thiếu năng lượng trường diễn, 30 – 35 kcal/kg cân nặng/ngày Với những thai phụ trước khi mang thai có tình trạng dinh dưỡng bình thường, 20 – 30 kcal/kg cân nặng/ngày với những thai phụ trước khi mang thai bị thừa cân, béo phì
• Protein: cân đối giữa protein động vật và thực vật, đáp ứng tỷ lệ protein động vật từ 35% trở lên.
• Lipid: chiếm khoảng 20 – 30% tổng năng lượng, mức tỷ lệ lipid yêu cầu giữa động vật/lipid tổng số không nên vượt quá mức 60%. Nên chọn sử dụng các loại dầu thực vật và hạn chế tiêu thụ các loại mỡ động vật.
• Glucid: tuân thủ chế độ ăn giảm lượng glucid (55 – 60% năng lượng khẩu phần). Lượng glucid nên được chia cho cả ngày trong 3 bữa ăn chính và 2 – 3 bữa ăn phụ. Chỉ sử dụng tối thiểu 175g glucid/ ngày.
• Chất xơ: Nhu cầu khuyến nghị chất xơ 28g/ ngày được khuyến nghị cho phụ nữ có thai là 28g/ ngày. Thai phụ bị tiểu đường thai kỳ cần ăn ít nhất 400g rau củ quả trong ngày.
• Vitamin và chất khoáng: Đáp ứng đủ nhu cầu vitamin và chất khoáng theo nhu cầu khuyến nghị dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai
• Sữa và chế phẩm sữa: Phụ nữ mang thai 3 tháng đầu: Nên sử dụng 3 đơn vị sữa/1 ngày (mỗi đơn vị sữa tương đương 100mg canxi, tương đương 1 miếng phô mai, 1 hộp sữa chua, 100ml sữa dạng lỏng), phụ nữ ở 3 tháng giữa: Tăng thêm 2 đơn vị sữa so với 3 tháng đầu, phụ nữ vào 3 tháng cuối: Tăng thêm 1 đơn vị sữa so với 3 tháng giữa. Để ổn định đường huyết, các mẹ nên sử dụng sữa và chế phẩm sữa không đường hoặc sử dụng thực phẩm dinh dưỡng y học cho người đái tháo đường theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Chế độ ăn cho người tiểu đường thai kỳ cần lưu ý gì?

Chế độ ăn cho người tiểu đường thai kỳ, nên chú ý các thực phẩm nên bổ sung và nên kiêng để đảm bảo tốt cho sức khỏe của mẹ và bé.

Những thực phẩm mà người tiểu đường thai kỳ nên lựa chọn

• Thực phẩm giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, các loại rau lá xanh, củ, quả: Dâu tây, táo, cam, bắp cải, súp lơ, bông cải,..
• Thực phẩm có chứa chất béo không no từ các nguồn thực vật, cá: Dầu ô liu, dầu lạc, các loại hạt, cá hồi, cá mòi, cá ngừ…
• Thực phẩm có nhiều vitamin như quả chín: bưởi, cam, cherry, táo, lê, bơ,…
• Sử dụng các sản phẩm sữa và chế phẩm từ sữa có hàm lượng chất béo thấp hoặc đã được tách béo, và sản phẩm không đường
• Nên chọn thịt nạc trong chế độ ăn, kiêng ăn thịt mỡ

Người tiểu đường thai kỳ nên kiêng gì?

• Hạn chế tối đa các thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, bởi sẽ làm tăng cao glucose huyết tương sau ăn: bánh, kẹo, kem, chè, trái cây sấy…
• Hạn chế các thực phẩm giàu chất béo khiến tăng mỡ máu
• Không nên ăn mặn và các thực phẩm chế biến sẵn nhiều muối để phòng ngừa tăng huyết áp.
• Kiêng uống rượu, bia, nước ngọt.
• Hạn chế ăn nhiều các món chiên, rán, xào ở nhiệt độ cao, giàu dầu mỡ
• Hạn chế các thực phẩm hàm lượng cao chất béo bão hòa (mỡ động vật, thịt nhiều mỡ…)

Trên đây là một số thông tin về chế độ ăn cho người tiểu đường thai kỳ, hy vọng mọi người nắm được kiến thức riêng cho mình. Từ đó, biết cách nhận biết để can thiệp và có chế độ dinh dưỡng phù hợp để ổn định đường huyết, tốt cho sức khỏe của mẹ và thai nhi. Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) được biết đến là một trong những đơn vị hàng đầu trong lĩnh vực Nghiên cứu, tư vấn và dịch vụ liên quan đến lĩnh vực Dinh dưỡng. Nếu còn bất kỳ những thắc mắc nào, bạn có thể liên hệ ngay với chúng tôi để được hỗ trợ kịp thời.

• Địa chỉ: 407/14 Đường Sư Vạn Hạnh, Phường 12, Quận 10, Tp. Hồ Chí Minh 
• Hotline: 0888 334 478
• Fanpage: Viện Nghiên Cứu & Tư Vấn Dinh Dưỡng