Người huyết áp cao không nên ăn gì? Nguyên tắc dinh dưỡng cho người huyết áp cao

Cao huyết áp hiện nay đang trở thành một căn bệnh nguy hiểm ảnh hưởng đến nhiều người. Tuy nhiên, người bệnh có thể duy trì cuộc sống bình thường nếu tuân thủ một chế độ ăn uống khoa học. Dinh dưỡng và bữa ăn hàng ngày đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng cao huyết áp. Để hỗ trợ việc này, có những thực phẩm đã được bộ y tế công nhận là có lợi cho sức khỏe, nhưng cũng có những loại thực phẩm không nên sử dụng. Vậy, người huyết áp cao không nên ăn gì? luôn là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Trong bài viết dưới đây, Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) sẽ cung cấp thông tin chi tiết và hữu ích về những loại thực phẩm không nên dùng khi mắc tình trạng tăng huyết áp.

Thực trạng cao huyết áp hiện nay

Theo dữ liệu năm 2022, Việt Nam đang phải đối mặt với vấn đề nghiêm trọng khi có khoảng 17 triệu người mắc bệnh tăng huyết áp, tương đương khi có bốn người trưởng thành thì sẽ có một người trong số họ mắc bệnh. Tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu gây ra các biến chứng nguy hiểm như tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim cũng như các bệnh về tim mạch và đó đang là nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ tử vong cao nhất tại Việt Nam, chiếm hơn 35% tổng số ca tử vong trên toàn quốc.

Đáng lo ngại là hơn 50% số người trong 17 triệu người mắc tăng huyết áp trong cộng đồng vẫn chưa được phát hiện và hơn 70% chưa nhận được sự điều trị phù hợp. Vì vậy, nếu bạn chưa kiểm tra huyết áp trong 2 năm gần đây, hãy đi khám để thực hiện tầm soát và phát hiện sớm, giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Mặc dù việc sử dụng thuốc có thể giảm huyết áp, nhưng cũng đi kèm với một số tác dụng phụ như chuột rút, chóng mặt và mất ngủ. Tuy nhiên, tin vui là một chế độ ăn phù hợp và lối sống lành mạnh có thể cải thiện tình trạng bệnh hiệu quả. Nên hãy đặc biệt chú trọng đến vấn đề người bị huyết áp cao nên ăn gì để có sự điều chỉnh hợp lý trong thực đơn hàng ngày.

Huyết áp cao do đâu?

Trước khi bàn luận về vấn đề người huyết áp cao không nên ăn gì, điều quan trọng là bạn cần hiểu rõ về ý nghĩa của huyết áp và nguyên nhân gây ra tình trạng huyết áp cao. Bằng cách làm như vậy, bạn sẽ có cơ sở vững chắc để xác định cách điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý và quản lý tình trạng huyết áp hiệu quả.

Huyết áp là gì? Phân loại huyết áp theo JNC 7

Huyết áp là áp lực cần thiết để đẩy máu từ tim đến nuôi dưỡng các mô trong cơ thể thông qua các động mạch. Áp lực này được tạo ra bởi sức co bóp của cơ tim và sức cản của thành động mạch. Huyết áp được đo bằng hai chỉ số là huyết áp tâm thu (áp lực đẩy máu vào động mạch khi tim co bóp) và huyết áp tâm trương (áp lực khi cơ tim giãn nghỉ).

Liên bang Quốc gia Hoa Kỳ (JNC – United States Joint National Committee) đã đưa ra bảng phân loại huyết áp cho người lớn theo JNC 7 ⁽¹⁾. Dưới đây là bảng phân loại huyết áp người lớn theo JNC 7 giúp người đọc hiểu rõ hơn về tình trạng huyết áp hiện tại của cơ thể.

Bằng cách áp dụng cách phân loại huyết áp mới và đơn giản này, bạn sẽ nhận thấy giá trị của việc phát hiện sớm và tính cần thiết trong việc xử trí tích cực, đặc biệt đối với những bệnh nhân có bệnh lý đi kèm và những bệnh nhân đang trong giai đoạn tăng huyết áp giai đoạn 2.

Huyết áp cao do đâu?

Phần lớn người mắc bệnh huyết áp cao thường là người lớn tuổi. Khoảng 90% trường hợp huyết áp tăng cao không có nguyên nhân rõ ràng, được gọi là tăng huyết áp vô căn hay nguyên phát. Loại này thường có yếu tố di truyền, nghĩa là nhiều người trong gia đình cùng mắc tình trạng này, đặc biệt khi họ lớn tuổi hoặc có bệnh đái tháo đường và thường phổ biến hơn ở nam giới. Ngoài ra, còn có nhiều yếu tố khác góp phần dẫn đến việc mắc bệnh cao huyết áp như ăn mặn, hút thuốc lá, uống rượu bia nhiều, dư cân hoặc béo phì, ít vận động thể lực và sống trong môi trường áp lực căng thẳng.

Bên cạnh đó, còn có khoảng 10% trường hợp cao huyết áp có nguyên nhân cụ thể được gọi là huyết áp cao thứ phát. Loại huyết áp này thường xuất phát từ các bệnh lý như bệnh thận, bệnh tuyến giáp, u tuyến thượng thận, hoặc là kết quả của tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc tránh thai, thuốc cảm, corticoides (dùng để điều trị viêm khớp, bệnh Lupus, hen suyễn, dị ứng,…).

Huyết áp cao thứ phát chỉ chiếm khoảng 5 – 10% trên tổng số ca bệnh cao huyết áp ⁽²⁾. Điều trị nguyên nhân gây ra huyết áp cao thứ phát có thể giúp điều trị bệnh hiệu quả. Nếu huyết áp cao do tác dụng phụ của thuốc, sau khi ngừng thuốc, có thể mất vài tuần để huyết áp ổn định trở lại mức bình thường. Đối với trẻ em, đặc biệt là các trẻ dưới 10 tuổi, huyết áp cao thứ phát thường do bệnh khác gây ra, điển hình nhất là bệnh thận. Tuy nhiên, chế độ ăn uống phù hợp cũng có thể giúp bạn cải thiện tình trạng cao huyết áp, người bệnh nên hỏi ý kiến bác sĩ để hiểu rõ hơn người huyết áp cao không nên ăn gì và nên ăn gì?

Nguyên tắc dinh dưỡng cho người huyết áp cao

Ngoài việc sử dụng thuốc điều trị, tuân thủ chế độ dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng đối với những người mắc bệnh tăng huyết áp. Chế độ dinh dưỡng có tác động quan trọng trong việc kiểm soát và giảm thiểu biến chứng do tăng huyết áp gây ra. Các nguyên tắc dinh dưỡng cho người huyết áp cao bao gồm các điểm sau đây:

• Nhu cầu năng lượng hàng ngày: khoảng 30 – 35 kcal/kg cân nặng.
• Protein chiếm khoảng 12 – 14% tổng năng lượng
• Chất béo (lipid) chiếm khoảng từ 15% đến 20% tổng năng lượng. Trong số đó, hàm lượng axit béo bão hòa thấp và axit béo không no nhiều nối đôi chiếm khoảng từ 7% – <10% tổng năng lượng. Hàm lượng axit béo không no đơn nối đôi chiếm dưới 15% tổng năng lượng. Chất béo trans chỉ chiếm dưới 1% tổng năng lượng.Để bổ sung dinh dưỡng tốt cho cơ thể, nên cung cấp khoảng từ 250mg đến 500mg EPA và DHA mỗi ngày. Hàm lượng cholesterol nên giới hạn <200mg mỗi ngày.
• Lượng chất xơ cung cấp từ khẩu phần ăn là khoảng 14g/1000kcal tiêu thụ.
• Bổ sung đủ vitamin và khoáng chất, đặc biệt là acid folic, vitamin B12, vitamin B6, và vitamin D.
• Lượng Kali cần cung cấp là 4000-5000 mg/ngày và canxi là 1000-1200 mg/ngày.
• Người mắc huyết áp cao nên hạn chế tiêu thụ muối và giữ chế độ ăn ít muối, không vượt quá 5-6g muối ăn mỗi ngày.

Bên cạnh việc tuân thủ chế độ ăn uống dinh dưỡng, người mắc bệnh tăng huyết áp nên lựa chọn và thực hiện các môn thể thao phù hợp với sở thích và tình trạng sức khỏe, như thể dục nhịp điệu, chạy bộ, đạp xe, bơi lội… Những hoạt động này giúp duy trì cân nặng ổn định và giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch. Hãy tập luyện ít nhất 30 phút mỗi lần, từ 5 đến 7 ngày trong tuần. Nên kiểm tra huyết áp và nhịp tim trước và sau khi tập để điều chỉnh cường độ tập sao cho phù hợp.

Người huyết áp cao không nên ăn gì? Những thực phẩm nên tránh cho người huyết áp cao

Để tránh các tác động xấu của huyết áp cao, ngoài việc tìm hiểu về chế độ ăn uống phù hợp cho người mắc bệnh huyết áp cao thì cũng cần biết người huyết áp cao không nên ăn gì. Dưới đây là một số thực phẩm mà người bị huyết áp cao nên hạn chế trong chế độ ăn uống của họ:

Muối

Muối đặc biệt là natri trong muối, là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng huyết áp cao và bệnh tim. Trong muối ăn, khoảng 40% là natri. Dù muối đóng góp một phần quan trọng cho sức khỏe, nhưng việc ăn quá nhiều muối có thể gây nhiều hậu quả tiêu cực cho sức khỏe. Vì vậy, để giảm nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao, ngoài việc giảm lượng muối trong thực phẩm nấu nướng, bạn cần hạn chế dùng thêm muối hoặc nước chấm khi ăn.

Bên cạnh đó cách đọc hàm lượng muối trên sản phẩm cũng rất quan trọng. Muối ăn có tên hóa học là sodium chloride và các sản phẩm ghi muối thấp (low sodium) hoặc không muối (free sodium), hoặc có hàm lượng muối dưới 150mg là những sản phẩm phù hợp để sử dụng.

Thực phẩm chế biến sẵn

Thức ăn chế biến sẵn như thịt nguội, chân giò hun khói, giò, chả, lạp xưởng, bò khô, tôm khô, xúc xích, giăm bông,… thường chứa rất nhiều muối, đường, phụ gia và chất bảo quản, tất cả đều không tốt cho người mắc bệnh tăng huyết áp. Đối với người bệnh, nên hạn chế việc sử dụng các loại thực phẩm chế biến sẵn. Khi mua đồ hộp hoặc đồ chế biến sẵn, nên chú ý đọc thành phần để có thể tránh sản phẩm có quá nhiều muối và chất bảo quản.

Thực phẩm giàu đường và chất béo

Cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo và đường, vì chúng có thể dẫn đến thừa cân, béo phì, tăng mức cholesterol trong máu và gây vữa xơ động mạch. Béo phì làm tăng trọng lượng cơ thể, làm cơ thể phải bơm máu nhiều hơn, gây căng thẳng cho mạch máu và tăng nguy cơ mắc bệnh huyết áp.

Rượu bia

Uống rượu bia được xem là nguy cơ hàng đầu gây tăng huyết áp và các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não. Việc tiêu thụ quá nhiều rượu bia cũng có thể gây ra các rối loạn chuyển hóa mỡ, đường, acid uric, béo bụng và tăng cân khó kiểm soát, điều này cũng làm gia tăng áp lực lên huyết áp. Do đó, để giảm nguy cơ các vấn đề sức khỏe liên quan, người bệnh tăng huyết áp nên hạn chế tối đa việc uống rượu bia.

Thuốc lá

Hút thuốc lá làm gia tăng tốc độ hình thành cục máu đông trong lòng mạch, tạo xơ vữa mạch máu và gây tích tụ mảng bám xơ vữa trong động mạch. Do đó, người bệnh tăng huyết áp nên bỏ thuốc lá và tránh hít phải khói thuốc lá để phòng ngừa tác hại của nó đối với cơ thể, bao gồm nguy cơ xơ vữa động mạch và giảm nguy cơ đột quỵ. Thay vào đó, người bệnh nên hướng đến một lối sống lành mạnh, không hút thuốc để hỗ trợ quá trình điều trị và kiểm soát tình trạng huyết áp.

Có thể thấy, người có tiền sử bị cao huyết áp, bệnh tim mạch ngoài việc cần tìm hiểu về “người huyết áp cao không nên ăn gì” mà còn phải hiểu về bệnh tình, thường xuyên kiểm tra và khám sức khỏe định kỳ để duy trì huyết áp ổn định. Đặt lịch tư vấn cùng bác sĩ để hiểu rõ hơn về tình trạng cơ thể và có những thay đổi khi cần thiết nhé!

Xem thêm: 

• Giải đáp: Huyết áp trung bình là bao nhiêu ở người bình thường?
• Cao huyết áp nên làm gì? 8 cách hạ huyết áp an toàn, hiệu quả
• Nhận biết các dấu hiệu cao huyết áp ở người trẻ

Nguồn tài liệu tham khảo: 

• (1): https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK9633/table/A32/?report=objectonly
• (2): https://emedicine.medscape.com/article/241381-overview?form=newsletter