Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày và cách cải thiện tình trạng bệnh

Hiện tượng trào ngược dạ dày là vấn đề mà nhiều người gặp phải hiện nay. Trào ngược dạ dày gây nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng tới chất lượng sống của nhiều bệnh nhân. Và thực tế có khá nhiều người chưa thực sự hiểu rõ nguyên nhân gây trào ngược dạ dày là gì, cách cải thiện triệu chứng bệnh ra sao,… Nếu những vấn đề trên đang khiến bạn băn khoăn thì hãy tham khảo ngay thông tin chia sẻ của bác sĩ từ Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng dưới đây nhé!

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày

Một số nguyên nhân bị trào ngược dạ dày thường gặp là:

• Rối loạn chức năng cơ thắt thực quản dưới: Cơ thắt thực quản dưới (LES) là một dải cơ tròn ở cuối thực quản. Khi nuốt, nó sẽ thư giãn và mở ra để thức ăn và chất lỏng di chuyển từ miệng đến dạ dày. Sau đó, nó đóng lại. Trào ngược axit xảy ra khi LES không đóng kín. Điều này khiến dịch tiêu hóa và các chất khác trong dạ dày trào ngược lên thực quản. LES có thể không hoạt động bình thường nếu bệnh nhân bị thoát vị hoành, thường xuyên ăn nhiều bữa hoặc nằm ngay sau khi ăn.
• Lối sống: Các yếu tố lối sống có thể góp phần gây trào ngược dai dẳng kèm theo viêm thực quản bao gồm: Hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động, ăn nhiều bữa trước khi ngủ, sử dụng nhiều thuốc chống viêm không steroid như aspirin và ibuprofen,…
• Vấn đề sức khỏe: Một số vấn đề sức khỏe có thể làm tăng nguy cơ mắc trào ngược dạ dày như béo phì, mang thai, tuổi tác (người lớn tuổi có khả năng mắc bệnh cao hơn,…). Các tình trạng sức khỏe khác có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh bao gồm căng thẳng, bệnh hen suyễn, hội chứng ruột kích thích,…
• Sử dụng rượu bia: Các nghiên cứu cho thấy uống rượu có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Uống càng nhiều rượu với tần suất càng dày thì nguy cơ càng tăng.
• Thực phẩm: Một số thực phẩm dễ gây ra các triệu chứng trào ngược dạ dày, bao gồm thực phẩm giàu chất béo như đồ chiên rán và đồ ăn nhanh, thức ăn cay nóng, một số loại trái cây và rau quả như dứa, cà chua và cam quýt, một số loại đồ uống như cà phê, trà và đồ uống có ga,…

Như vậy, nguyên nhân gây trào ngược dạ dày rất đa dạng, từ những bệnh lý, rối loạn trong cơ thể đến những hoạt động hàng ngày như ăn uống, sử dụng thuốc, làm việc căng thẳng,… (1)

Triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản

Một số triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản hay gặp là:

• Chứng ợ nóng: Bệnh nhân thường có cảm giác nóng rát ở giữa ngực, đôi khi lan đến cổ họng. Triệu chứng này thường xảy ra nhất sau bữa ăn.
• Trào ngược: Các chất chứa trong dạ dày (axit trộn với các mẩu thức ăn chưa tiêu hóa) chảy ngược lên miệng hoặc cổ họng.
• Đau dạ dày (triệu chứng đau ở vùng bụng trên)
• Đau ngực
• Khó nuốt hoặc đau khi nuốt
• Viêm thanh quản/khàn tiếng dai dẳng (do axit kích thích dây thanh âm)
• Đau họng hoặc ho dai dẳng
• Cảm giác trong cổ họng có khối u
• Buồn nôn, nôn ói

Nếu xuất hiện các triệu chứng sau đây (cảnh báo một vấn đề nghiêm trọng hơn), bệnh nhân nên đi thăm khám ngay lập tức:

• Có cảm giác khó chịu giống như thức ăn bị mắc kẹt trong cổ họng
• Chán ăn hoặc sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân
• Bị đau ngực
• Cảm giác như bị nghẹn
• Có dấu hiệu chảy máu ở đường tiêu hóa, chẳng hạn như máu trong chất nôn hoặc chất nôn có màu sẫm trông giống như bã cà phê, phân đen
• Bị nôn mửa dai dẳng
• Đột ngột bị đau dạ dày (mới mắc).

Tương tự nguyên nhân gây trào ngược dạ dày, dấu hiệu của bệnh này cũng rất đa dạng như ợ chua, ợ nóng, đau ở ngực, các vấn đề ở cổ, cảm giác chán ăn, ăn không ngon,… (2)

3. Cải thiện trào ngược dạ dày thực quản như thế nào?

Khi bị trào ngược dạ dày thực quản, người bệnh trước tiên nên thay đổi lối sống sinh hoạt khoa học, phù hợp để cải thiện triệu chứng.

Những điều nên làm

Những điều bạn nên làm khi bị trào ngược dạ dày thực quản là:

Giảm cân: Đối với những người bị thừa cân hoặc mới tăng cân, việc giảm cân có thể giúp giảm triệu chứng trào ngược axit. Ngoài ra, giảm cân còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, bao gồm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim.

Theo Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hải – Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng cho biết giảm cân được khuyến cáo ở những bệnh nhân có số đo chỉ số khối cơ thể BMI > 25kg/m2 hoặc những người có tăng cân nhanh gần đây. Do đó, cần xây dựng một chế độ dinh dưỡng cân bằng để giúp người bệnh giảm cân và hạn chế các triệu chứng của bệnh trào ngược theo một số nguyên tắc ăn đúng loại, đúng lượng, đúng cách.

Nâng cao đầu giường: Để giảm triệu chứng trào ngược axit vào ban đêm, bạn có thể nâng đầu giường từ 15 – 20cm để đầu cao hơn so với dạ dày. Bạn có thể thực hiện điều này bằng cách đặt các khối gỗ dưới chân giường hoặc sử dụng một tấm đệm xốp phía trên nệm. Lưu ý rằng việc sử dụng thêm gối thường không mang lại lợi ích đáng kể vì chỉ nâng cao đầu và cổ mà không giảm triệu chứng trào ngược.

Bỏ hút thuốc: Hút thuốc có thể làm giảm lượng nước bọt trong miệng và cổ họng, gây gia tăng áp lực ở cơ thắt thực quản dưới và tăng nguy cơ trào ngược axit. Bỏ hút thuốc không chỉ giúp cải thiện sức khỏe mà còn có thể giảm các triệu chứng trào ngược nhẹ.

Tránh các thực phẩm gây ra triệu chứng: Đồ uống chứa caffein, sô cô la, rượu, bạc hà và những món ăn có nhiều chất béo là một trong những nguyên nhân trào ngược dạ dày thực quản. Thông thường bạn nhận thấy triệu chứng tăng lên sau khi tiêu thụ những thực phẩm này. Do đó cần hạn chế ăn các món ăn này để có thể cải thiện tình trạng bệnh.

Tránh ăn muộn: Mới ăn no xong đã đi nằm nghỉ hoặc ăn vào ban đêm có thể làm gia tăng nguy cơ trào ngược axit dạ dày. Bạn nên ăn vào khoảng 2 – 3 giờ trước khi đi ngủ để làm giảm các triệu chứng trào ngược dạ dày.

Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái: Quần áo bó sát sẽ làm tăng áp lực ở bụng, gia tăng nguy cơ thoát vị gián đoạn và đẩy các chất trong dạ dày lên thực quản. Đây là một nguyên nhân dẫn đến trào ngược dạ dày phổ biến. Do đó, bạn nên chọn trang phục rộng rãi nếu muốn cải thiện triệu chứng bệnh.

Để giảm thiểu các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản, bạn nên thay đổi lối sống theo hướng tích cực bằng cách tiêu thụ các loại thực phẩm tốt, bỏ hút thuốc lá, mặc đồ thoải mái, giảm cân,… (2)

Những điều không nên làm

Người bị trào ngược dạ dày thực quản cần tránh:

• Ăn quá nhiều: Việc ăn quá nhiều trong một bữa có thể gây căng bụng và gia tăng áp lực lên cơ thắt thực quản dưới. Nếu tiêu thụ lượng thực ăn quá nhiều trong một lần hay trong nhiều lần liên tục sẽ khiến cơ thắt thực quản dưới yếu đi, dễ gây trào ngược.
• Ăn quá nhanh: Khi ăn quá nhanh, cơ thể sẽ gặp khó khăn trong việc tiêu hóa thức ăn, tăng nguy cơ xảy ra các vấn đề như ợ chua, trào ngược thức ăn lên họng và miệng.
• Sử dụng thức ăn kích thích: Thức ăn kích thích có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới hoặc kích thích sản xuất axit nhiều hơn bình thường, gây trào ngược.
• Thói quen ăn uống bên ngoài: Khi ăn uống bên ngoài nhiều, bạn sẽ khó kiểm soát lượng thực phẩm mình ăn và cũng khó tránh được các chất kích thích. Điều này rất dễ làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản.
• Nằm xuống ngay sau khi ăn: Nhiều người khi ăn xong đã nằm ngay. Tuy nhiên điều này có thể làm thức ăn ép mạnh vào cơ thắt thực quản dưới, là đặc biệt đối với những người ăn đêm muộn.
• Nằm thẳng khi ngủ: Tư thế nằm thẳng có thể tăng áp lực từ dạ dày lên cơ thắt thực quản dưới, gây trào ngược, nhất là vào ban đêm.
• Hút thuốc: Thói quen hút thuốc tăng nguy cơ trào ngược bởi vì hút thuốc sẽ giảm tiết nước bọt, tăng sản xuất axit dạ dày, suy giảm chức năng cơ thắt thực quản dưới và tổn thương thực quản.
• Uống quá nhiều rượu: Rượu có thể tăng lượng axit trong dạ dày và làm giãn cơ thắt thực quản dưới, gây tổn thương niêm mạc thực quản. Việc uống nhiều rượu dễ gây trào ngược và nhiều vấn đề về sức khỏe.
• Mặc quần áo chật: Quần áo ôm sát bụng hoặc thắt lưng quá chặt có thể tăng áp lực lên dạ dày và đẩy thức ăn lên thực quản, gây trào ngược.
• Căng thẳng: Tình trạng căng thẳng có thể tăng sản xuất axit dạ dày và gây gián đoạn đến thói quen hàng ngày như ăn uống, tập luyện và sử dụng thuốc.

Bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản nên hạn chế việc ăn quá nhiều, ăn đêm, hút thuốc, uống rượu, mặc đồ chật,… để tránh bệnh tình nặng thêm. (3)

Trên đây là một số chia sẻ về nguyên nhân gây trào ngược dạ dày, cách nhận biết và cải thiện triệu chứng này. Nếu đang mắc phải bệnh lý này, bạn có thể liên hệ đội ngũ bác sĩ, cử nhân dinh dưỡng tại Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) để được tư vấn, thiết kế thực đơn phù hợp. Đồng thời, tham gia các khóa học dinh dưỡng tại Viện để cập nhật các kiến thức hữu ích và có thêm kinh nghiệm chăm sóc bản thân, gia đình tốt hơn.

Đọc thêm:

• Bị trào ngược dạ dày nên làm gì? 6 cách chữa trào ngược dạ dày tại nhà
• Bệnh trào ngược dạ dày có nguy hiểm không? Nên ăn gì và kiêng gì?

Tài liệu tham khảo: 

• Healthyline. Everything You Need to Know About Acid Reflux and GERD. https://www.healthline.com/health/gerd#causes (1)
• Peter J Kahrilas, MD. (2023). Uptoday. GASTROESOPHAGEAL REFLUX OVERVIEW.  https://www.uptodate.com/contents/gastroesophageal-reflux-disease-in-adults-beyond-the-basics (2)