Nguyên nhân, dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ cần nhận biết sớm

Đột quỵ ở người sẽ hiện nay đang chiếm khoảng 15% trong những ca đột quỵ. Con số này đang có xu hướng ngày một tăng lên, tuy nhiên nhiều người trẻ hiện vẫn còn chủ quan trong việc phòng bệnh. Đặc biệt, họ chưa nhận biết được những dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ. Do đó, thông qua bài viết này, Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) sẽ giúp bạn nhận biết được các dấu hiệu bệnh và tiến hành điều trị đúng cách.

Đột quỵ là gì? Tình trạng đột quỵ ở Việt Nam

Đột quỵ ở người trẻ thực tế là trường hợp nhóm đối tượng dưới độ tuổi 45 bị đột quỵ, vì xuất huyết não hay bị tắc nghẽn mạch máu não. Nếu trước đây những trường hợp bị đột quỵ chỉ xuất hiện với người trung niên hay người cao tuổi (65 tuổi trở lên) thì hiện nay, dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ đang ngày càng có xu hướng trẻ hóa.

Theo như các thống kê có được từ Bộ Y Tế tại Việt Nam ⁽¹⁾ cho thấy tỷ lệ những người trẻ và người trung niên bị đột quỵ đã chiếm đến ⅓ trong tổng số những trường hợp bị đột quỵ. Tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ cũng đã bắt đầu tăng lên ở mức 2% mỗi năm, số người bệnh là năm giới có dấu hiệu cao gấp 4 lần so với người nữ giới.

Ngoài ra, trên thế giới, thông tin thu thập được từ Hội đột quỵ thế giới 2022 cho thấy, cứ mỗi năm sẽ có hơn khoảng 16% các đối tượng bị đột quỵ mới chỉ trong độ tuổi từ 15 đến 49 tuổi (trên tổng số 12,2 triệu ca đột quỵ não mới). Theo đó, trong số 6,5 triệu trường hợp bị tử vong do vấn đề đột quỵ mỗi năm thì sẽ có khoảng 6% là độ tuổi người trẻ.

Có thể thấy, dù nguy cơ đột quỵ tăng cao khi bản thân chúng ta bắt đầu có tuổi, trở nên già đi, nhưng điều này sẽ không đồng nghĩa với việc những người trẻ không có khả năng nguy cơ mắc đột quỵ. Thực tế bất kể ai, dù bạn già hay trẻ thì đều có nguy cơ bị đột quỵ tấn công bất kỳ lúc nào.

Nguyên nhân đột quỵ

Khác với những người giả, người trẻ bị đột quỵ thường bắt nguồn từ ảnh hưởng của lối sống không lành mạnh. Điều này dẫn đến các dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ ngày càng tăng lên.

Chế độ ăn uống không khoa học

Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến cho người trẻ bị đột quỵ, việc ăn uống không khoa học, có những thói quen xấu sau sẽ gây nên tình trạng bệnh:

• Thường xuyên sử dụng các loại đồ uống gây hại cho sức khỏe, có cồn như rượu, bia,…
• Sử dụng nhiều sản phẩm có chứa hàm lượng chất kích thích cao như nước tăng lực, cà phê,…
• Có thói quen hút thuốc lá.
• Ăn nhiều thức ăn nhanh.

Đây đều là các loại sản phẩm không tốt cho sức khỏe, nếu sử dụng quá thường xuyên sẽ gây tổn thương cho thành mạch máu, hậu quả sẽ dẫn đến tình trạng xơ cứng động mạch và gây đột quỵ.

Trong các loại đồ ăn nhanh có khá nhiều dầu mỡ, khiến hàm lượng cholesterol vượt quá mức cho phép, gây tình trạng tai biến. Do đó, với những người có sở thích ăn uống như trên, bạn sẽ cần thay đổi sớm, gặp các chuyên gia để được tư vấn dinh dưỡng để đảm bảo cải thiện chế độ ăn uống của mình.

Không thường xuyên vận động

Với thói quen lười vận động được xem là nguyên nhân quan trọng gây nên tình trạng đột quỵ ở người trẻ. Theo chia sẻ của các chuyên gia, những người ít vận động sẽ có nguy cơ bị tai biến mạch máu não cao hơn so với những người bình thường.

Do đó, lời khuyên dành cho bạn là hãy dành từ 15 đến 230 phút mỗi ngày để vận động. Việc luyện tập thể dục thường xuyên sẽ giúp tăng cường sức khỏe, giảm đột quỵ hiệu quả.

Làm việc quá sức

Cường độ làm việc và học tập cao trong khoảng thời gian dài sẽ có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe, thể chất, tinh thần của người trẻ – Đây cũng chính là nguyên nhân chủ yếu gây nên các dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ. Vì khi con người phải chịu nhiều áp lực sẽ dễ gặp phải các vấn đề liên quan đến huyết áp, tim mạch, rối loạn nhịp tim, mất ngủ,…

Những vấn đề sức khỏe này về lâu dài sẽ tăng khả năng bị đột quỵ, khiến tính mạng của người bệnh rơi vào ngưỡng bị đe dọa. Do đó, mọi người cần biết cách cân bằng giữa cuộc sống và công việc, biết tìm cách thư giãn để giúp tâm lý được thoải mái, có sức khỏe tốt để làm việc được hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, mức độ trẻ hóa của một số căn bệnh mạng tính như tăng huyết áp, đái tháo đường cũng chính là nguyên nhân khiến người trẻ đột quỵ tăng cao. Những bệnh lý này nếu không có biện pháp điều trị sớm sẽ khiến bạn sớm đối mặt với bệnh xơ vữa động mạch, lâu dần sẽ là tai biến mạch máu não.

Mặt khác, với những người có người thân trong gia đình bị đột quỵ thì nguy cơ họ cũng sẽ mắc bệnh này cao hơn so với những người khác. Tóm lại, nguyên nhân của bệnh đột quỵ ngày càng xuất hiện nhiều ở người trẻ, và nó bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Do đó, bạn cần chú ý chăm sóc sức khỏe bản thân mình tốt hơn để hạn chế bệnh lý nguy hiểm này xảy ra.

Nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ thường bắt nguồn từ lối sống không lành mạnh như chế độ ăn uống không khoa học, thiếu vận động, làm việc quá sức cũng như nguy cơ di truyền,…

Những ai có nguy cơ đột quỵ?

Không loại trừ xuất hiện các dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ. Hiện nay sẽ có các nhóm đối tượng dễ có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn so với những người bình thường:

Theo độ tuổi

Trước đây, những người lớn tuổi sẽ có nguy cơ mắc phải nhiều bệnh lý, đồng thời cơ quan trong cơ thể cũng dẫn suy yếu do lão hóa. Nếu người lớn tuổi không thực hiện kiểm soát tốt sức khỏe, chế độ ăn uống, cũng như thời gian nghỉ ngơi sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh đột quỵ não diễn ra nhanh chóng.

Tuy nhiên, hiện nay đột quỵ ngày một trẻ hóa, do đó số lượng người trẻ cũng đã có số lượng người mắc phải. Điều này cũng bắt nguồn từ lối sống không lành mạnh và thói quen không tốt. Tóm lại, tình trạng đột quỵ sẽ tấn công bạn bất kỳ lúc nào, dù bạn ở độ tuổi là bao nhiêu!

Môi trường sống

Theo chia sẻ từ các chuyên gia, môi trường sống bị ô nhiễm không khí sẽ có mối liên quan khoảng ¼ trường hợp tử vong do vấn đề bệnh lý tim mạch, đột quỵ. Nếu người bệnh thường xuyên tiếp xúc với môi trường không khí ô nhiễm sẽ tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch và đột quỵ khoảng 10 đến 20%. Vào những ngày có lượng khói bụi tăng cao ở vị trí thành phố lớn, đã ghi nhận tình trạng nhồi máu cơ tim, đột quỵ cao hơn so với những ngày không khí tốt.

Khí thải xuất phát từ các loại xe cộ, nhà máy, nấu nướng sử dụng bếp than, đám cháy chính là nguyên nhân phát tán các hạt bụi mịn có kích thước rất nhỏ, kèm theo các loại khí độc NO2, SO2, CO sẽ theo không khí đi vào phổi, tiếp xúc mạch máu ở phổi và tác động lên hệ thống tim mạch.

Những chất này sẽ gây phản ứng viêm, thúc đẩy xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông cũng như thúc đẩy một vài thay đổi bất lợi trong cấu trúc tim.

Một vấn đề nguy hiểm là con người mỗi ngày phải tiếp xúc với không khí khói bụi, không thể nhìn thấy các phần tử gây lại nhỏ bằng 1/30 sợi tóc, đồng thời hậu quả cũng sẽ diễn ra âm thầm trong khoảng thời gian dài.

Lối sống không lành mạnh

Hiện nay, những người trẻ đang dần trở thành “con mồi” của căn bệnh đột quỵ. Bên cạnh bệnh lý dị dạng mạch máu não ở người trẻ thì nguyên nhân hàng đầu khiến người trẻ bị đột quỵ là lối sống không lành mạnh: Cụ thể:

• Ít bổ sung rau xanh, thay vào đó mọi người lại thường xuyên sử dụng các loại đồ ăn có hàm lượng chất béo và dầu mỡ cao, điển hình là các loại đồ ăn nhanh.
• Thường xuyên có thói quen sử dụng thuốc lá. Bởi thuốc lá dễ gây viêm trong mạch máy, hình thành cục máu đông – Nguyên nhan chính gây đột quỵ não. Đồng thời, khói thuốc lá cũng là yếu tố gây phá hủy thành tế bào mạch máu, tăng nguy cơ hình thành các mảng xơ vữa động mạch, gây hẹp động mạch và tăng triglyceride trong máu. Mặt khác, đi kèm với thuốc lá sẽ là rượu, bia cũng sẽ gây tình trạng đột quỵ ở người bệnh.
• Người bị thừa cân và béo phì có thể dẫn đến nhiều bệnh như tim mạch, cao huyết áp, mỡ máu, tăng nguy cơ bị đột quỵ.
• Tình trạng căng thẳng, stress: Vấn đề đang báo động của người trẻ, đây là hậu quả của lối sống hiện đại và nhịp sống công nghiệp. Thực tế, tình trạng căng thẳng cũng gây nhiều hệ lụy đối với sức khỏe, thúc đẩy nhiều bệnh lý nguy hiểm, trong đó có dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ.
• Những người thường xuyên không tập thể dục, lười vận động, ít rèn luyện sức khỏe cũng là nguyên nhân gây đột quỵ.
• Những người có tiền sử bệnh tiểu đường, cao huyết áp, tim mạch, mỡ máu,… đều có khả năng cao mắc bệnh đột quỵ.

Do đó, căn bệnh đột quỵ thường sẽ không chừa một ai. Vì vậy bạn cần chú ý rèn luyện sức khỏe thường xuyên, chú ý ăn uống khoa học và đều độ, đồng thời cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi để hạn chế bệnh lý đột quỵ.

Tổng hợp lại, đột quỵ không phân biệt độ tuổi và có thể xảy ra ở mọi người, bởi lối sống không lành mạnh, môi trường ô nhiễm và các yếu tố bệnh lý đều góp phần tăng nguy cơ mắc đột quỵ. Để hạn chế nguy cơ này, bạn cần duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát tốt sức khỏe, và tuân thủ các biện pháp ngăn ngừa.

Dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ

BE FAST tiền thân của FAST – Cum từ viết tắt được hội tim mạch Mỹ cùng như một số tổ chức khác sử dụng, hỗ trợ người bệnh và người thân có thể dễ dàng ghi nhớ về những dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ cũng như mọi đối tượng người bệnh. Mục đích nhận biết sớm và cấp cứu kịp thời cho người bị đột quỵ.

BE FAST là một cụm từ bao gồm có tất cả 6 chữ cái, mỗi chữ sẽ mô tả tương ứng với một dấu hiệu giúp bạn có thể nhận biết sớm bệnh đột quỵ:

• B (Balance): Diễn tả các triệu chứng khi người bệnh đột ngột mất thăng bằng, chóng mặt, đau đầu dữ dội và mất khả năng phối hợp vận động.
• E (Eyesight): Biểu hiện người bệnh bị mờ mắt (tình trạng thị lực giảm) hay mất hoàn toàn thị lực của 1 hay 2 mắt.
• F (Face): Thể hiện sự biến đổi của khuôn mặt, người bệnh có thể bị liệt, nhân trung bị lệch, méo miệng, điều này thể hiện rõ nhất khi người bệnh cười mở miệng lớn.
• A (ARM): Người bệnh cử động khó hay không thể cử động được tay chân, tê liệt 1 bên cơ thể. Cách xác nhận được nhanh chóng nhất là yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay lên và giữ lại cùng một lúc.
• S (Speech): Người bệnh có biểu hiện khó nói hay thực hiện phát âm không được rõ, nói dính chữ, ngọng bất thường. Kiểm tra bằng cách yêu cầu người bị nghi ngờ đột quỵ lặp lại một câu đơn giản mà bạn vừa mới nói.
• T (Time): Khi xuất hiện đột ngột những triệu chứng vừa kể trên, hãy nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế, hay bệnh viện gần nhất để được bác sĩ tiến hành cấp cứu và xử lý kịp thời.

Từ những dấu hiệu chia theo từng chữ cái trên, bạn có thể nhận biết dễ dàng tình trạng bệnh và có hướng xử lý kịp thời, đưa người bệnh đến bệnh viện kịp thời.

Một số biến chứng đột quỵ ở người trẻ

Biến chứng từ các dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ nói riêng cũng như những di chứng đột quỵ nói chung sẽ vô cùng nguy hiểm, có thể dẫn đến tình trạng tử vong nếu không được cấp cứu hay điều trị kịp thời. Theo NCBI ⁽²⁾, những biến chứng nguy hiểm có thể gặp ở người trẻ bị đột quỵ không thể không kể đến gồm:

• Bị liệt tay, co cứng chi hay có thể bị liệt cả nửa người, liệt hai tay và hai chân.
• Suy giảm khả năng vận động, người bệnh không thể đi lại như bình thường.
• Rối loạn ngôn ngữ vĩnh viễn.
• Gặp các khó ăn trong ăn nhai, nuốt thức ăn, thức ăn bị trào ngược lên khi nuốt hay mắc nghẹn trong cổ họng.
• Phù não, ảnh hưởng đến dòng chảy của oxy, máu lên não.
• Viêm phổi gây khó thở, sốt, ớn lạnh, ho có đờm,…
• Nhiễm trùng đường tiết niệu, đau rát khi đi tiểu, tiểu ra máu,…
• Co giật, động kinh.
• Bị trầm cảm, lo lắng quá mức, mất hứng thú đối với các hoạt động thường ngày, đồng thời cảm thấy bản thân vô dụng, là gánh nặng của gia đình.

Tình trạng sẽ nặng nề hơn, những người trẻ bị đột quỵ nếu không được thực hiện cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến sống trong đời sống thực vật vĩnh viễn, tốn nhiều chi phí trong quá trình điều trị, tạo áp lực cho bản thân, gia đình. Nhiều trường hợp đã dẫn đến tử vong vì không được tiến hành điều trị kịp thời.

Cách điều trị đột quỵ của người trẻ

Những phương pháp điều trị bệnh được áp dụng khi đã tìm hiểu qua những dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ, bao gồm ⁽³⁾:

Thuốc tiêu sợi huyết

Với trường hợp người bệnh thiếu máu cục bộ, dẫn đến tình trạng đột quỵ thì bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định cho người bệnh sử dụng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch (rTPA), có tác dụng hoạt hóa plasmin giúp làm tiêu huyết khối.

Thuốc có thể giúp làm giảm tỉ lệ tàn tật cũng như tăng khả năng phục hồi trong trường hợp được sử dụng trong 3 đến 4,5 giờ đầu (có thể mở rộng lên đến 6 giờ) kể từ khi người bệnh bị thiếu máu cục bộ.

Tiến hành can thiệp nội mạch

Để điều trị đột quỵ ở người trẻ, bên cạnh việc sử dụng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch thì những bác sĩ còn cân nhắc chỉ định một vài biện pháp can thiệp nội mạch như:

• Lấy huyết khối trực tiếp: Phương pháp điều trị này với mục đích lấy cục huyết khối ra khỏi mạch máu não, hỗ trợ tái thông lại mạch máu.
• Tiêu sợi huyết tại chỗ: Trường hợp lấy huyết khối nhưng không thể lấy hết được, cục huyết khối đã nhỏ lại thì sẽ cần tiêu thuốc tiêu sợi huyết tại chỗ để có thể tiếp tục làm tiêu cục máu đông.
• Đặt stent động mạch não: Đặt stent động mạch não được thực hiện với trường hợp cấp cứu tình trạng đột quỵ ở người trẻ, khi thấy mạch máu xẹp, xơ vữa nhiều. Phương pháp này sẽ giúp tạo sự lưu thông cho mạch máu cũng như có thể hạn chế máu đông hình thành ở lại vị trí này.

Tiến hành phẫu thuật

Những trường hợp xuất hiện dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ do xuất huyết não có thể cần cầm máu, phẫu thuật để lấy đi các khối máu tụ, giải áp vùng mô não bị tổn thương. Phương pháp cấp cứu đột quỵ cho người trẻ này sẽ giúp cứu sống người bệnh, giải quyết nguyên nhân gây vỡ mạch máy cũng như hạn chế các tác hại có thể diễn ra.

Một số phương pháp phẫu thuật gồm:

• Kẹp mạch máu đang chảy
• Phẫu thuật thực hiện cắt dị dạng động tĩnh mạch – AVM
• Phẫu thuật bóc tách mạch cảnh

Thuyên tắc nội mạch – Coiling

Phương pháp thuyên tắc nội mạch sẽ sử dụng coli – vòng xoắn kim loại nhằm bít túi phình bị vỡ, ngăn cho máu không chảy ra ngoài não. Phương pháp can thiệp và điều trị nguyên nhân gây xuất huyết não này được đánh giá và biện pháp hỗ trợ điều trị đột quỵ ở người trẻ được tối ưu, có thể mang đến hiệu quả cao.

Xạ phẫu lập thể

Phương pháp điều trị cho người trẻ bị đột quỵ nhằm sửa chữa các dị dạng mạch máu não, thông qua việc đưa dòng tia xạ năng lượng cao vào bên trong não. Với phương pháp này, có thể can thiệp mạch máu não nằm tại vị trí gần vùng não có chức năng quan trọng và cả những vị trí mạch máu não nằm sâu trong của mô não.

Để có thể điều trị đột quỵ, bác sĩ sẽ cần dựa vào nguyên nhân, thể loại cũng như thời gian mà người bệnh bị đột quỵ để có thể xác định được phương pháp tiến hành trong điều trị phù hợp nhất. Trước tiên, người bệnh sẽ được bác sĩ chỉ định chụp CT/MRI não và làm các biện pháp xét nghiệm lâm sàng để đánh giá nguyên nhân gây đột quỵ, sức khỏe của người bệnh rồi cuối cùng mới có thể đưa ra biện pháp điều trị.

Tóm lại, để điều trị đột quỵ những phương pháp có thể áp dụng bao gồm sử dụng thuốc tiêu sợi huyết, can thiệp nội mạch, phẫu thuật, xạ phẫu lập thể. Phương pháp điều trị cụ thể sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và tình hình sức khỏe của người bệnh cũng như được bác sĩ quyết định sau khi thực hiện các xét nghiệm và đánh giá tình trạng.

Hy vọng sau khi đọc bài viết này bạn sẽ hiểu rõ hơn về các dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ. Đây là bệnh lý cấp tính có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, do đó bạn nên chú ý hơn trong chế độ sinh hoạt, thường xuyên tập thể dục và ăn uống lành mạnh. Mặt khác, bạn có thể tham gia các khóa học dinh dưỡng, đào tạo dinh dưỡng của Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) để cải thiện tốt chế độ dinh dưỡng mỗi ngày. Khi xuất xuất các triệu chứng bất thường như tê liệt tay chân, méo miệng,… hãy nhanh chóng đến bệnh viện để được cấp cứu và xử lý kịp thời, hạn chế tối đa các biến chứng.

Đọc thêm: Bỏ túi cách xử lý khi bị đột quỵ ngay tại nhà

Tài liệu tham khảo:

• (1): https://hcdc.vn/dot-quy-o-nguoi-tre-co-dau-hieu-gia-tang-9c55ea0f642e11d89eb1f0c5a1569e98.html
• (2): https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7911065/figure/F2/
• (3): https://www.nhlbi.nih.gov/health/stroke/treatment