Khám béo phì cho trẻ ở đâu? Tư vấn dinh dưỡng cho trẻ béo phì, thừa cân

Tỷ lệ béo phì ở trẻ em ngày càng tăng và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Do đó, đây là vấn đề đáng báo động cũng như cần kiểm soát. Nếu như không kiểm soát, ổn định mức cân nặng bình thường cho trẻ, càng về sau càng gây nên nhiều ảnh hưởng sức khỏe. Thế nên, việc khám, tư vấn dinh dưỡng cho trẻ béo phì rất cần thiết trong kiểm soát cân nặng, cải thiện dinh dưỡng và phòng chống các bệnh nguy hiểm xảy ra.

Tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ em

Béo phì là tình trạng đặc trưng bởi sự tích tụ mỡ thừa trong cơ thể. Nếu không điều trị và cải thiện ăn uống, béo phì có thể gây nên nhiều ảnh hưởng xấu đối với sức khỏe cơ thể.

Để xác định cơ thể của trẻ có béo phì hay không, bác sĩ sẽ thu thập số liệu và xét dựa vào 4 chỉ số như: cân nặng/ tuổi: chiều cao/ tuổi: cân nặng/ chiều cao; BMI/ tuổi của trẻ.  Sau đó, thực hiện tra cứu bảng chiều cao, cân nặng theo tuổi của WHO để nhận định về tình trạng dinh dưỡng của trẻ, xem trẻ có thừa cân, béo phì hay không.

Béo phì hiện nay được xem là đại dịch khi mà tỷ lệ các trẻ bị béo phì ngày càng gia tăng. Số liệu ghi nhận trẻ trong độ tuổi 6-11 tuổi bị béo phì tăng đáng kể từ 4.2-15.3% ở Hoa Kỳ trong khoảng thời gian từ 1963-1965 đến 1999-2000. Từ năm 2015-1016, tỷ lệ béo phì ở trẻ em tiếp tục tăng, và tỷ lệ này cao ở trẻ em gốc Tây Ban Nha (26%) và da đen (22%), so với trẻ em châu Á (11%) và trẻ em da trắng (14%).

Ở Châu Á, tỷ lệ trẻ em mắc béo phì cũng là con số đáng báo động. Riêng Việt Nam, nếu như từ nay đến năm 2030 mà không có bất kỳ hành động can thiệp nào, sẽ có khoảng 1,9 triệu trẻ em mắc béo phì.

Thừa cân, béo phì nguyên nhân do đâu?

Béo phì do nhiều nguyên nhân gây nên, việc tìm hiểu nguyên nhân sẽ giúp mọi người biết cách phòng cách và can thiệp phù hợp hơn.

Nguyên nhân di truyền

Tế bào mỡ được phân thành dạng như sau:

• Quá sản: vừa tăng thể tích, vừa tăng số lượng tế bào mỡ (tăng gấp 3-4 lần), thường xảy ra ở trẻ em hoặc tuổi dậy thì và khó điều trị.
• Phì đại: tế bào mỡ to ra do tăng sự tích tụ mỡ nhưng không tăng số lượng thường gặp ở người lớn.

Tuy nhiên, di truyền chỉ chiếm 5% các trường hợp. Nó thường phải kết hợp với các yếu tố môi trường hoặc hành vi để ảnh hưởng đến cân nặng. Vì vậy, di truyền thường không được xem là nguyên nhân chính gây ra sự tăng đáng kể béo phì ở trẻ em.

Nguyên nhân về dinh dưỡng

Nguyên nhân về dinh dưỡng, chế độ ăn uống, thói quen ăn uống là nguyên nhân chủ yếu gây béo phì ở trẻ em bởi vì:

• Tăng quá mức lượng năng lượng mà cơ thể cần. Điều này khiến năng lượng không tiêu hao mà tích lũy dưới dạng mỡ thừa.
• Ăn với số lượng lớn, nhiều có thể hiểu là ăn lượng thức ăn nhiều hơn so với nhu cầu của cơ thể cần.
• Thường xuyên bổ sung các thực phẩm không lành mạnh trong chế độ ăn uống hằng ngày như đồ ăn vặt chứa nhiều calo, đồ uống có đường, thức ăn nhanh, thức ăn giàu chất béo,…

Và thói quen của gia đình cũng là một trong những nguyên nhân về dinh dưỡng gây béo phì ở trẻ em. Hầu hết cha mẹ bị béo phì cũng có con cái bị béo phì – đây không phải là di truyền mà đây là yếu tố gia đình. Bởi cha mẹ có thói quen ăn uống như thế nào thì con cái cũng có thói quen như vậy. Các loại đồ ăn nhẹ, ăn vặt có sẵn trong nhà và các loại thực phẩm cha mẹ thích ăn có thể ảnh hưởng đến con cái trong gia đình. Khi cha hoặc mẹ bị béo phì, con cái của họ sẽ có khoảng 40% nguy cơ bị béo phì. Và khi cả cha và mẹ đều thừa cân thì con cái có khoảng 80% nguy cơ bị béo phì.

Nguyên nhân nội tiết

Không chỉ di truyền và chế độ dinh dưỡng, người mắc béo phì còn bị ảnh hưởng từ nội tiết:

• Tổn thương hạ đồi do chấn thương, mắc các bệnh lý ác tính, viêm nhiễm
• Hội chứng béo phì – sinh dục
• Suy giáp
• Cường thượng thận
• U tụy tiết insulin
• Mắc hội chứng đa nang buồng trứng

Nguyên nhân mô bệnh học

• Tăng sản quá mức số lượng các tế bào mỡ mà kích thước tế bào mỡ có thể bình thường
• Phì đại tế bào mỡ mà số lượng tế bào mỡ không tăng hoặc chỉ gia tăng khi các tế bào mỡ phù to hết mức.

Nhìn chung, vấn đề béo phì gia tăng ở trẻ em do chủ yếu từ chế độ ăn uống, dinh dưỡng, thói quen sống, sinh hoạt của gia đình. Thế nên, các bậc phụ huynh cần lắng nghe tư vấn dinh dưỡng từ chuyên gia dinh dưỡng, bác sĩ để thiết lập chế độ ăn uống phù hợp hơn cho các thành viên trong gia đình. Điều này không chỉ ngăn thừa cân, béo phì mà còn ngăn các bệnh lý nguy hiểm xảy ra.

Ảnh hưởng của thừa cân, béo phì

Trong một nghiên cứu được thực hiện bởi Palhares và công sự, các dấu hiệu lâm sàng của 161 người thừa cân và béo phì trong độ tuổi 5-19 tuổi đã được phân tích. Sự gia tăng các thông số, bao gồm huyết áp tâm thu và tâm trương lần lượt là 8,1% và 9,3% số người tham gia, glucose (10%), insulin (36,9%) và leptin (95% người béo phì và 66% của những người tham gia thừa cân), đã được quan sát.

Mặc khác, mức độ giảm lipoprotein mật độ cao (47,2%) và adiponectin (29,5% người béo phì và 34% người tham gia thừa cân) đã được ghi nhận. Vì thế, thừa cân béo phì không được kiểm soát sẽ gây ra nhiều hậu quả, các bệnh lý khác như:

• Đái tháo đường type 2: Tỷ lệ béo phì ở trẻ em ngày càng tăng, số ca mắc bệnh tiểu đường loại 2 đã tăng đáng kể ở trẻ em và thanh thiếu niên. Có đến 50% tổng số ca bệnh tiểu đường type 2 mới ở trẻ em.
• Tăng huyết áp và rối loạn lipid máu: Trẻ em béo phì thường có mức cholesterol LDL và chất béo trung tính tăng cao và mức cholesterol HDL giảm. Cholesterol LDL tăng cao có thể dẫn đến xơ vữa động mạch và gây viêm mãn tính. Từ đó, cũng gây nên các bệnh lý về tim mạch
• Acanthosis nigricans: đây là bệnh lý trên da biểu hiện bởi các mảng da đổi màu sẫm, có thể gây ngứa và có mùi hôi. Các mảng sẫm màu thường xuất hiện tại các vị trí như cổ, nách, bẹn.
• Hội chứng đa nang buồng trứng: đây là một rối loạn nội tiết biểu hiện bằng tình trạng không rụng trứng mãn tính và tăng tiết androgen và có thể dẫn đến vô sinh ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Các dấu hiệu quả hội chứng này bao gồm u nang buồng trứng, đau vùng chậu, rậm lông, rụng tóc, mụn trứng cá và bệnh Acanthosis nigricans.
• Bệnh võng mạc tiểu đường: Với số ca mắc bệnh tiểu đường type 2 ở trẻ em ngày càng tăng, nhiều trẻ em và thanh thiếu niên có nguy cơ mắc bệnh võng mạc tiểu đường (DR) và bị suy giảm thị lực.
• Gia tăng mắc các bệnh về viêm khớp, thoái hóa khớp, thoát vị đĩa đệm, trượt cột sống.
• Gia tăng các bệnh về tiêu hóa: gan nhiễm mỡ, tiến triển thành viêm gan mỡ, xơ gan, sỏi túi mật, trào ngược dạ dày thực quản,…

Vai trò của dinh dưỡng với trẻ thừa cân, béo phì

Dinh dưỡng giữ vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng béo phì ở trẻ nhỏ. Do đó, không chỉ gia đình mà quản lý béo phì ở trẻ em còn đòi hỏi nỗ lực đến từ y tá trường, nhà trường.

Các bác sĩ y khoa gia đình và bác sĩ nhi nên giáo dục bệnh nhi và cha mẹ của trẻ về tầm quan trọng của việc duy trì chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh và hoạt động thể chất. Các bác sĩ nên tư vấn dinh dưỡng giúp bệnh nhi và các thành viên trong gia đình giảm lượng thức ăn nhanh, đồ uống có đường, đồng thời, tăng cường bổ sung đồ ăn nhẹ, trái cây, rau củ, ngũ cốc giàu dinh dưỡng, chất xơ.

Một số khuyến nghị về sàng lọc béo phì ở trẻ em như:

• Thu thập hồ sơ lipid lúc đói cho trẻ em và thanh thiếu niên thừa cân có chỉ số BMI 85-95%.
• Lấy bảng lipid lúc đói khi trẻ không có yếu tố nguy cơ nhưng có BMI ≥95% bất kể tuổi tác.
• Thực hiện xét nghiệm đường huyết lúc đói hoặc HbA1C và xét nghiệm chức năng gan khi trẻ trên 10 tuổi không có yếu tố nguy cơ nhưng có BMI ≥95%
• Nếu nồng độ lipid ở mức bình thường, việc sàng lọc nên được lặp lại 2 năm/ lần. Nếu mức độ ở mức giới hạn, hãy lặp lại sau 1 năm. Nếu mức độ bất thường, lặp lại sau 2 tuần đến 3 tháng.

Khám béo phì cho trẻ ở đâu? Tư vấn dinh dưỡng cho trẻ béo phì tại NRECI

Dinh dưỡng lành mạnh và khoa học vô cùng quan trọng trong kiểm soát cân nặng và nâng cao sức khỏe của trẻ. Do đó, ngay khi trẻ có những dấu hiệu thừa cân, béo phì, các bậc phụ huynh cần đưa trẻ thăm khám càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, việc khám, tư vấn dinh dưỡng cho trẻ béo phì cũng phải nên thực hiện tại các phòng khám, bệnh viện uy tín, đáng tin cậy, đảm bảo chất lượng.

NRECI là một trong những địa chỉ tư vấn, khám cho trẻ béo phì uy tín, được  nhiều phụ huynh tin tưởng. Viện Nghiên cứu và Tư vấn dinh dưỡng với sứ mệnh mang Khoa học Dinh dưỡng đến với cộng đồng bởi đội ngũ nhân sự, bác sĩ tâm huyết, tận tâm, nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực dinh dưỡng.

Tư vấn dinh dưỡng cho trẻ béo phì tại NRECI được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng đầu ngành, giỏi chuyên môn. Quy trình tư vấn, thăm khám được thực hiện như sau:

Bước 1: Đánh giá chuẩn xác tình trạng dinh dưỡng của trẻ

• Tiến hành đo và thu thập chỉ số cân nặng, chiều cao.
• Sau khi có số liệu, bác sĩ tiến hành phân tích thành phần cơ thể: khối lượng cơ – xương – mỡ – nước, tỉ lệ phân bổ cơ – mỡ theo từng thành phần, tỉ lệ mỡ nội tạng, tỉ lệ eo – hông (đối với các trẻ lớn).
• Tra cứu bảng chiều cao, cân nặng theo tuổi của WHO để nhận định về tình trạng dinh dưỡng của mỗi trẻ.
• Sử dụng biểu đồ tăng trưởng.

Bước 2: Khai thác khẩu phần ăn và các vấn đề về dinh dưỡng

• Trao đổi với phụ huynh để khai thác khẩu phần ăn trong 24h, các thói quen cũng như sở thích ăn uống mỗi ngày của trẻ. Điều này giúp bác sĩ xác định được nguyên nhân thừa năng lượng; chế độ ăn có cân đối giữa các nhóm thực phẩm hay không; có nguy cơ bị thiếu hụt vi chất nào hay không.
• Tiếp đến, khai thác các vấn đề liên quan ảnh hưởng đến dinh dưỡng của trẻ: lối sống, giấc ngủ, vận động, môi trường sống, tinh thần.
• Khai thác các vấn đề bệnh lý mà trẻ đã và đang có: rối loạn chuyển hóa, tăng huyết áp, tiểu đường,, hô hấp tái diễn, bệnh lý tuyến giáp, tuyến yên….

Bước 3: Thực hiện xét nghiệm và chẩn đoán thông qua hình ảnh

• Chỉ định một số xét nghiệm cần thiết:công thức máu, sinh hóa máu, xét nghiệm vi chất: kẽm, sắt, vitamin D,…
• Chụp X-quang, siêu âm,… phù hợp với tình trạng bệnh lý theo từng độ tuổi nhất định.

Bước 4: Khám và tư vấn cùng chuyên gia dinh dưỡng

• Khám và tư vấn dinh dưỡng 1-1 với Bác sĩ
• Chẩn đoán nguyên nhân trẻ thừa cân – béo phì. Từ đó, đưa ra lộ trình can thiệp và thời gian can thiệp nhằm kiểm soát tình trạng
• Tư vấn cách bố mẹ chăm sóc cũng như theo dõi trong quá trình điều trị về dinh dưỡng, vận động và tâm lý của trẻ.

Bước 5: Xây dựng thực đơn giảm cân chi tiết theo cá thể

• Khai thác thói quen cũng như sở thích ăn uống của các trẻ.
• Xây dựng, thiết kế một thực đơn giảm cân theo tình trạng của từng trẻ, chi tiết số bữa ăn, lượng ăn, thực phẩm nên ăn.
• Các bậc phụ huynh nên theo dõi cùng bác sĩ và chuyên viên dinh dưỡng về khả năng dung nạp của trẻ, tái đánh giá và điều chỉnh phù hợp theo khả năng của trẻ.

Bác sĩ tư vấn dinh dưỡng tại NRECI

Ths.Bs. Đặng Ngọc Hùng

• Ths.Bs Đặng Ngọc Hùng hiện đang là Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI).
• Bác sĩ đã từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Tai Mũi Họng Sài Gòn, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương.
• Giảng viên thỉnh giảng tổ chức phi chính phủ LIFE, Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur, Cao đẳng Đại Việt.
• Tác giả sách “DINH DƯỠNG CÂN BẰNG – ĂN TRONG TỈNH THỨC”, Truyện tranh Dinh dưỡng “HÀNH TRÌNH KHÁM PHÁ DINH DƯỠNG CÙNG GURU”.

Bs Nguyễn Thị Kim Hải

Bs Nguyễn Thị Kim Hải tốt nghiệp chuyên ngành Bác sĩ Đa Khoa tại Học viện Quân Y, Bác sĩ Chuyên khoa I Dinh dưỡng tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM. Hiện Bs Hải đang là Trưởng phòng Dinh dưỡng người lớn tại Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng.

Bs Nguyễn Thị Hòa

Bs Nguyễn Thị Hoà tốt nghiệp Bs Y học Dự phòng – Đại học Y dược TP.HCM, chứng chỉ Dinh dưỡng Lâm sàng 6 tháng – Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch. Hiện Bs Hòa đang là Trưởng khoa Dinh dưỡng trẻ em tại Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng.

Phản hồi khách hàng khi đăng ký tư vấn dinh dưỡng tại NRECI:

Hy vọng với những thông tin trong bài viết về trẻ thừa cân, béo phì giúp các bậc phụ huynh hiểu hơn về tình trạng cũng như tìm hiểu được quy trình thăm khám, tư vấn dinh dưỡng cho trẻ béo phì tại NRECI. Một chế độ dinh dưỡng lành mạnh, cung cấp đủ năng lượng sẽ giúp con cải thiện cân nặng phù hợp và phát triển đúng với lứa tuổi. Hãy để các bác sĩ tại NRECI đồng hành cùng con và bố mẹ trong việc chăm sóc dinh dưỡng chuẩn chỉnh.