Tai biến mạch máu não là bệnh xảy ra đột ngột và nguy hiểm đối với sức khỏe. Không chỉ vậy, bệnh còn là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến đột quỵ. Tuy bệnh khó kiểm soát và khó điều trị nhưng nếu biết cách chăm sóc, tuân thủ điều trị của bác sĩ kết hợp chế độ ăn uống hợp lý vẫn có thể hạn chế bệnh tiến triển và giúp người bệnh nhanh phục hồi hơn. Đồng thời, chế độ dinh dưỡng phù hợp, khoa học cũng giúp ngăn chặn bệnh tái phát. Hãy cùng theo dõi bài viết để nắm rõ thực đơn cho người bị tai biến mạch máu não nhé.

Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não được xem là yếu tố gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Với số liệu thống kê hằng năm của WHO, bệnh gây tử vong thứ 2 tại Việt Nam và thuộc top 10 thế giới. Thế nên, bệnh này đã trở thành mối nguy hiểm đối với sức khỏe, đeo dọa tính mạng con người.

Tai biến mạch máu não là tình trạng mạch máu não bao gồm động mạch, mao mạch hay tĩnh mạch bị tắc nghẽn hoặc vỡ đột ngột mà không do chấn thương sọ não.

Khi các mao mạch bị vỡ hay tắc nghẽn, các tế bào não sẽ thiếu hụt oxy và dưỡng chất nên bắt đầu chết dần. Về lâu dài, các tế bào não chết đi càng nhiều, khiến người bệnh gặp tổn thương nặng, thậm chí dẫn đến tử vong. Nếu như may mắn được điều trị và cứu sống thì người bệnh cũng chịu nhiều hậu quả bởi những biến chứng nghiêm trọng như liệt nửa người, tê liệt tay chân, không thể giao tiếp,…

Có 2 loại tai biến mạch máu não: tai biến mạch máu não do thiếu máu não và tai biến mạch máu não do xuất huyết não.

• Tai biến mạch máu não do thiếu máu não: có đến 80% các ca bệnh tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ ở não. Hậu quả của bệnh là lưu lượng máu lên não bị giảm hoặc tắc nghẽn. Từ đó, không đủ máu để nuôi các tế bào não, làm cho chúng bị hoại tử. Trong vòng 4 tiếng kể từ khi người bệnh có những triệu chứng tai biến đầu tiên, nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ dẫn đến tử vong.
• Tai biến mạch máu não do xuất huyết não: tỷ lệ bệnh này chiếm 20% trên tổng số ca bệnh. Xuất huyết não là tình trạng máu tràn vào mô não dẫn đến phù não và tăng áp lực các mô xung quanh não. Điều này khiến cho các tế bào não dần chết đi và gây vỡ mạch não. Trường hợp này phải cấp cứu nhanh nhất có thể bởi gây tử vong nhanh.

Người bị tai biến mạch máu não nên tuân thủ nguyên tắc dinh dưỡng nào?

Người bị tai biến mạch máu não do nhiều nguyên nhân, trong đó, chế độ ăn uống không khoa học, ăn vô tội vạ cũng là một trong những nguyên nhân gây bệnh. Đặc biệt, ăn quá nhiều thực phẩm giàu đường, mỡ, protein, nhiều muối. Tuy nhiên, cũng có trường hợp người ăn thiếu hụt chất dinh dưỡng cũng dẫn đến tai biến. Vì vậy, để điều trị bệnh cũng như hạn chế biến chứng nguy hiểm, người bệnh cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Mỗi một tình trạng bệnh sẽ có nguyên tắc dinh dưỡng khác nhau. Nếu như không am hiểu về dinh dưỡng, xây dựng thực đơn, chế độ dinh dưỡng cho người bị tai biến mạch máu não có thể nhờ sự tư vấn dinh dưỡng từ chuyên gia, bác sĩ. Hơn nữa, để chăm sóc người thân mắc bệnh tốt hơn, có thể tự mình tham gia các khóa học dinh dưỡng, đào tạo dinh dưỡng bởi các chuyên gia, bác sĩ đầu ngành.

Để xây dựng thực đơn ăn uống hằng ngày cho người mắc tai biến mạch máu não tốt, mọi người cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

Đủ năng lượng 

Năng lượng trong khẩu phần ăn cho người bệnh tai biến mạch máu não nên cắt giảm bớt để tránh tăng cân, khó kiểm soát cân nặng. Đồng thời, cũng giảm nhẹ hoạt động cho hoạt động của hệ tiêu hóa và tuần hoàn.

Bệnh nhân cần được ăn uống đầy đủ các bữa, đa dạng thực phẩm, các chất dinh dưỡng cần thiết nhưng chỉ nên dừng ở 30-35 Kcal/ kg cân nặng/ ngày.

Cân đối đối các nhóm chất đạm đường béo chất xơ

Các chất dinh dưỡng cần thiết cho hoạt động hằng ngày của cơ thể cần phải đáp ứng đầy đủ. Tuy nhiên, cần chú ý lượng bổ sung để cân đối các chất phù hợp nhất, tránh ảnh hưởng sức khỏe.

• Nhu cầu chất đạm (protein): cần duy trì bổ sung ở mức 0,8-1g/kg cân nặng/ ngày. Bổ sung các thực phẩm giàu đạm nên chọn thực phẩm ít cholesterol và nhiều đạm thực vật như đậu phụ, đậu tương, đậu đỗ,… và đạm động vật như cá biển, cá đồng, các loại thịt nạc, sữa,…
• Nhu cầu chất béo: duy trì bổ sung ở mức 25-30g chất béo/ ngày, trong đó cân đối hài hòa chất béo động và thực vật với ⅓ béo động vật và ⅔ béo thực vật. Bên cạnh đó, nên dùng thực vật, dầu từ các loại hạt chế biến món ăn cho người bệnh.
• Nhu cầu về vitamin và chất khoáng:nhóm rau củ quả không chỉ giàu vitamin, khoáng chất mà còn chứa nhiều kali, có khả năng giảm huyết áp, phục hồi sau tai biến.

Chia nhiều bữa nhỏ

Chế độ ăn uống hằng ngày nên cho người bệnh ăn những thức ăn dễ tiêu hóa, dễ hấp thu và ở dạng mềm, lỏng như cháo, súp, sữa. Đồng thời, chăm sóc bệnh nhân tai biến mạch máu não cần chú ý chia nhỏ các bữa trong ngày, có thể 3-4 bữa và mỗi bữa không cho ăn quá no.

Thực đơn cho người bị tai biến mạch máu não nên bổ sung thực phẩm nào?
Bên cạnh tuân thủ nguyên tắc dinh dưỡng cho người bị tai biến mạch máu não, người chăm sóc cũng cần lưu ý chọn thực phẩm tốt để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.

Sau đây là một số thực phẩm tốt cho người tai biến mạch máu não, mọi người nên ghi chép và bỏ túi ngay cho mình nhé:

Các loại cá

Các loại cá như cá trích, cá mòi, cá ngừ, cá hồi,… tốt cho người tai biến, đột quỵ. Bởi vì cá là nguồn dồi dào protein, vitamin, cùng các khoáng chất như sắt, kẽm, canxi.  Hơn nữa, chế độ ăn cá đều đặn hằng tuần cung cấp acid béo không no cực tốt, omega 3 giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi, ít gây ra biến chứng, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.

Ngoài ra, omega 3 còn làm giảm nồng độ triglyceride trong máu. Điều này cũng làm giảm hiện tượng máu bị đông vón dẫn đến tắc nghẽn mạch máu.

Thịt gà 

Trong các loại thịt như bò, lợn, dê,… thịt gà là loại thịt tốt nhất cho người tai biến bởi chứa ít chất béo. Tuy nhiên, khi chế biến và cho người bệnh dùng nên lọc bỏ phần da đi. Để duy trì đủ dưỡng chất, cải tạo cơ bắp và hồi phục sức khỏe sau bệnh, thực đơn ăn uống cần duy trì lượng thịt bò, thịt thăn lợn vừa phải.

Tôm

Có khá nhiều loại tôm như: tôm đồng, tép, tôm sú, tôm càng xanh, tôm hùm,… Nhìn chung, các loại tôm đều giàu đạm, canxi, photpho, acid béo không cholesterol cùng các khoáng chất cho cơ thể. Bổ sung tôm thường xuyên, đúng cách sẽ giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ và củng cố sức khỏe xương khớp,…

Cua, ghẹ

Cua cũng có nhiều loại: cua đồng, cua biển, ghẹ, con rạm,… Thịt của cua, ghẹ giàu magie. Khoáng chất mà cơ thể không tự sản sinh nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tốt các chức năng hoạt động thần kinh, cơ bắp, ổn định huyết áp. Hơn nữa, thịt cua cũng giàu omega 3 tốt cho người đột quỵ, tai biến.

Thực phẩm giàu kali 

Các thực phẩm giàu kali bao gồm: khoai và đậu đỗ, rau dền, bắp cải, dưa chuột, su hào, súp lơ, cà rốt, xà lách, cải bó xôi, đậu cove, giá đỗ, cải xoong, cà chua, cam ,chanh, chuối, mận, mơ, dưa hấu, táo,…

Thực phẩm giàu tinh bột

Người bệnh nên bổ sung gạo, mì, khoai củ, miến, bún,…

Thực phẩm giàu acid folic

Các thực phẩm giàu acid folic: rau lá xanh, quả có vị chua, các loại đậu, mỳ, gạo và các sản phẩm từ ngũ cốc.

Các loại hạt, ngũ cốc 

Các loại hạt như hạt chia, hạt lanh, óc chó, hạnh nhân,… không chỉ giàu chất xơ mà còn giàu chất béo thực vật, nhất là omega 3 tốt cho sức khỏe của người bệnh tai biến.

Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây 

Các loại rau xanh, trái cây giàu chất xơ, cùng đa dạng vitamin, khoáng chất cần thiết cho cơ thể: bí xanh, bí đỏ, cà chua, việt quất, lựu, táo, cam, bưởi, quýt, kiwi, ooit, chuối, dâu tây, cải bó xôi,…

Sữa chua

Sữa chua cũng là một trong những thực phẩm tốt đối với người tai biến mạch máu não. Sữa chua không chỉ cung các dưỡng chất cần thiết mà còn cung cấp men vi sinh giúp cải thiện tiêu hóa, tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ tốt cho sức khỏe.

Người bị tai biến mạch máu não kiêng ăn gì?

Trong quá trình chăm sóc dinh dưỡng, ăn uống cho người bệnh, nên cẩn thận và chú ý các thực phẩm không nên. Bởi sẽ làm trầm trọng tình trạng bệnh hoặc tái phát bệnh đe dọa đến tính mạng.

• Không ăn mặn: dung nạp quá nhiều natri vào cơ thể có thể gây nên tình trạng trữ nước và tăng huyết áp. Người bệnh mỗi ngày chỉ nên bổ sung dưới 5g muối, kể cả muối trong thức ăn. Theo đó, người bệnh cũng tránh các thực phẩm nhiều muối như dưa muối, cà muối, hành muối, kim chi, thịt xông khói, bánh mì, xúc xích, pate, thịt hộp, các thực phẩm đóng gói và chế biến sẵn, thức ăn nhanh,…
• Kiêng rượu bia và chất kích thích: rượu bia, cà phê, chè chát, thuốc lá,… không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mà rất không tốt cho người tai biến.
• Chế độ ăn thanh đạm, kiêng các loại thực phẩm có gia vị cay nóng,…
• Hạn chế thực phẩm giàu chất béo: các thực phẩm giàu chất béo như mỡ, nội tạng động vật, các thực phẩm chiên, rán, xào, bơ,… sẽ tạo điều kiện tăng cholesterol xấu dẫn đến rối loạn mỡ máu, nguy cơ xơ vữa động mạch và tái phát tai biến cao.

Một số lưu ý cho người bị tai biến mạch máu não

Chăm sóc người bị tai biến mạch máu não không dễ dàng bởi có nhiều khó khăn, do đó, bên cạnh chăm sóc dinh dưỡng, người thân cần lưu ý một số điều sau đây:

• Rối loạn nuốt là một trong những di chứng thường gặp của tai biến mạch máu não. Thức ăn và nước uống khó nuốt làm chúng lọt vào khí quản dẫn đến tình trạng hít sặc. Tình trạng này khiến cho người bệnh bị ho sặc sụa, co thắt phế quản, khó thở,thậm chí dẫn đến tử vong. Do đó, người thân cần đỡ người bệnh ngồi ăn đúng tư thế, hướng dẫn nhai kỹ, giao tiếp nhiều hơn giúp tăng ý thức về việc ăn, ghi nhớ món ăn, hương vị. Đồng thời, cũng cho người bệnh ăn loãng, ăn chậm để tránh hít sặc.
• Hỗ trợ người bệnh xoay trở người, đổi tư thế thường xuyên với tần suất 30 phút/lần khi người bệnh không cử động được, bị liệt nửa người hoặc toàn thân. Việc thay đổi tư thế người bệnh thường hạn chế tình trạng hầm bí, chống lở loét.
  Thường xuyên vệ sinh vùng kín cho người bệnh để tránh nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Hỗ trợ và giúp người bệnh vệ sinh răng miệng mỗi ngày 2-3 lần để bảo vệ sức khỏe răng miệng, hạn chế bệnh lý về răng.
• Giữ phòng ngủ của người bệnh được sạch sẽ, thoáng mát, yên tĩnh, giúp người bệnh được nghỉ ngơi tốt hơn
• Tuân theo phác đồ điều trị, hướng dẫn chăm sóc từ bác sĩ
• Người bị tai biến mạch máu não sau khi điều trị bị căng cứng cơ, liệt nửa người vì thế nên thường xuyên xoa bóp bắp cơ, vận động các khớp tay cũng như chân cho bệnh nhân để máu lưu thông và tránh tình trạng cứng khớp, teo cơ. Việc tập vận động nhẹ thường xuyên sẽ giúp bệnh nhân hồi phục nhanh và tốt hơn.
• Có thể cho bệnh nhân tập vật lý trị liệu để có thể hồi phục sớm và sống độc lập.
• Người bệnh thường bị rối loạn ngôn ngữ, ý thức nên cần thường xuyên trò chuyện, trấn an tinh thần người bệnh. Việc kiên trì trò chuyện giúp xua tan lo lắng, suy nghĩ của người bệnh, hạn chế bệnh tái phát.
• Để người bệnh nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng đầu óc, làm việc quá sức không tốt cho não.

Mong rằng với những thông tin trong bài viết về thực đơn cho người bị tai biến mạch máu não, giúp mọi người hiểu hơn về bệnh. Từ đó, biết cách chăm sóc người bệnh tốt hơn để tránh bệnh tái phát. Đồng thời, giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi và có sức khỏe tốt nhất. Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng là một trong những đơn vị tiên phong trong lĩnh vực tư vấn, đào tạo dinh dưỡng từ cơ bản đến nâng cao. Đội ngũ Y, Bác sĩ sẽ cùng bạn đồng hành trên con đường chăm sóc sức khoẻ một cách toàn diện.

Xem thêm: 

• Sau cắt dạ dày nên ăn gì? Thực đơn cho người bị cắt dạ dày 
• Xây dựng thực đơn cho người mỡ máu như thế nào?
• Thiếu máu não ăn gì? Thực đơn cho người thiếu máu não

• Địa chỉ: 105 Đường Trần Thiện Chánh, Phường 12, Quận 10, Tp. Hồ Chí Minh
• Hotline: 0888 334 478
• Fanpage: Viện Nghiên Cứu & Tư Vấn Dinh Dưỡng

ThS.BS Lê Thị Thu Huyền

• Thạc sĩ Y học Cổ truyền – Đại học Y Dược TP.HCM
• Giảng viên thỉnh giảng Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
• Giảng viên thỉnh giảng Trường Cao đẳng Y Dược Sài Gòn
• Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng

Chủ nhiệm đề tài nghiên cứu khoa học:  Đánh giá tác dụng giảm béo của phương pháp cấy chỉ các huyệt khí hải, trung quản, thiên xu, thủy đạo, thủy phân, tứ mãn kết hợp can thiệp chế độ ăn uống trên bệnh nhân béo phì.