10+ Thực phẩm giàu sắt cho bé nên bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày

Trong quá trình quá triển, bé cần nhiều chất dinh dưỡng để hoàn thiện cả thế chất và trí tuệ. Trong đó, sắt là khoáng chất quan trọng giúp bé phát triển khỏe mạnh. Việc bổ sung sắt đầy đủ trong chế độ ăn giúp bé có sức đề kháng tốt, ít bị bệnh, cơ thể khỏe mạnh, giàu năng lượng, tăng cường trí nhớ. Vì vậy, bổ sung các thực phẩm giàu sắt cho bé là vô cùng cần thiết. Cùng Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) tìm hiểu 12 thực phẩm giàu sắt để có một thực đơn khoa học cho bé nhà bạn.

Theo Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hải – Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI): “Việc bổ sung sắt quá nhiều hay quá ít đều ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Các dấu hiệu thiếu sắt không quá điển hình, dễ bị trùng lặp với một số bệnh lý khác. Do đó ba mẹ không nên tự ý bổ sung sắt, cần có sự tư vấn từ bác sĩ chuyên môn dinh dưỡng để xác định đúng nguyên nhân, liều lượng và thời gian bổ sung phù hợp cho trẻ.”

Vai trò quan trọng của sắt đối với sức khỏe trẻ em

Mặc dù sắt chỉ chiếm một lượng nhỏ trong cơ thể, nhưng vai trò của nó đối với sức khỏe là không thể phủ nhận. Sắt là thành phần thiết yếu trong hemoglobin, protein vận chuyển oxy trong máu. Sắt cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ sự phát triển não bộ của trẻ. Thiếu sắt có thể dẫn đến thiếu máu, ảnh hưởng đến khả năng học tập và phát triển của trẻ. Do đó, việc bổ sung sắt đầy đủ cho trẻ là cần thiết và là một phần quan trọng trong chiến lược chăm sóc sức khỏe ban đầu cho trẻ em tại Việt Nam.

Trẻ sơ sinh thường có đủ lượng sắt dự trữ trong 4-6 tháng đầu đời, nhưng trẻ sinh non có thể không có đủ lượng sắt dự trữ cần thiết. Trẻ em, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển nhanh, có nhu cầu sắt cao hơn người lớn. Nhu cầu sắt ở trẻ bú mẹ có thể cao gấp 7 lần so với người lớn khi tính theo trọng lượng cơ thể.

Sắt đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe của trẻ em bằng cách tăng cường hệ miễn dịch, phát triển não bộ và thể chất. Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non, có nguy cơ thiếu hụt sắt, vì vậy việc bổ sung sắt rất quan trọng.

Trẻ thiếu sắt gây hậu quả như thế nào?

Sắt là một thành phần thiết yếu trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy. Nguyên tố này kết hợp với protein để tạo thành huyết sắc tố, hay còn gọi là hemoglobin có nhiệm vụ lấy oxy từ phổi và vận chuyển đến các tế bào trong cơ thể. Do đó, khi cơ thể trẻ thiếu sắt, có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu dinh dưỡng – một bệnh lý phổ biến ở trẻ em. Thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ em có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần, đặc biệt có thể gây ra các vấn đề về tâm thần và vận động. (1)

Khi tình trạng thiếu máu do thiếu sắt xảy ra, khả năng vận chuyển oxy của hồng cầu sẽ giảm, gây ra tình trạng thiếu oxy ở các cơ quan, đặc biệt là ở tim, cơ bắp và não. Từ đó, dẫn đến các triệu chứng như tim đập nhanh, chóng mặt, cơ bắp yếu và mệt mỏi. Trẻ thiếu máu thường có các vấn đề về dinh dưỡng như biếng ăn, táo bón và có thể bị nôn trớ. (1)

Ngoài ra, tình trạng thiếu sắt còn ảnh hưởng đến các hệ thống khác của cơ thể, gây ra vấn đề về hệ tiêu hóa như viêm teo gai lưỡi, khó nuốt và giảm sức hấp thu. Cũng như ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra cảm giác mệt mỏi, kích thích và rối loạn dẫn truyền thần kinh. Đồng thời, thiếu sắt cũng ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, làm cho trẻ dễ mắc bệnh và suy giảm miễn dịch. (1)

Xem thêm: 7 thực đơn cho trẻ thiếu máu giàu dinh dưỡng, dễ thực hiện

Dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu sắt

Sự thiếu hụt chất sắt có thể ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của trẻ. Tuy nhiên, đa số các dấu hiệu của thiếu sắt ở trẻ em không hiện rõ cho đến khi tình trạng thiếu máu do thiếu sắt xảy ra. Một số dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu sắt bao gồm:

• Màu hồng nhạt hay còn gọi là xanh xao, ở môi, nướu, mép mí mắt hoặc đến giường móng tay.
• Thiếu năng lượng hoặc dễ mệt mỏi
• Khó thở khi tập thể dục
• Tay chân lạnh
• Tăng trưởng và phát triển chậm lại
• Chán ăn
• Thở nhanh không đều
• Trở nên cáu kỉnh (khó chịu) hoặc nóng nảy hơn bình thường
• Nhiễm trùng thường xuyên
• Mất gai lưỡi
• Thèm ăn bất thường những thứ chứa ít hoặc không có chất dinh dưỡng, chẳng hạn như nước đá, bụi bẩn, sơn hoặc tinh bột. (2), (3)

Tuy nhiên, để đảm bảo chẩn đoán chính xác và đề xuất phương pháp điều trị phù hợp, việc thăm khám bác sĩ là rất quan trọng. Bác sĩ sẽ có kiến thức và kỹ năng cần thiết để đánh giá và phát hiện dấu hiệu của thiếu sắt một cách chính xác. Từ đó đề xuất phương án điều trị phù hợp cũng như bổ sung thực phẩm giàu sắt cho bé.

Dấu hiệu thiếu sắt ở trẻ em không rõ ràng và có thể bao gồm màu hồng nhạt trên môi, nướu, mép mí mắt, tay chân lạnh, thiếu năng lượng, phát triển chậm, thèm ăn kém, thở nhanh, cáu kỉnh, nhiễm trùng thường xuyên và mất gai lưỡi. Việc thăm khám bác sĩ là quan trọng để chẩn đoán và điều trị thiếu sắt ở trẻ.

Một số thực phẩm giàu sắt cho bé bố mẹ nên bổ sung vào chế độ ăn

Để bé phát triển khỏe mạnh, bố mẹ đừng quên bổ sung chất sắt vào chế độ ăn của bé. Việc kết hợp thực phẩm giàu sắt với thực phẩm giàu vitamin C cũng có thể hỗ trợ quá trình hấp thụ sắt ở trẻ tốt hơn. Dưới đây là một số thực phẩm giàu sắt cho bé:

• Thịt đỏ: Đặc biệt là thịt bò, nội tạng động vật và gan.
• Thịt gia cầm: Gà sẫm màu và thịt gà tây.
• Socola đen: Chọn loại có hàm lượng cacao cao (từ 70% trở lên) và cho bé ăn một lượng vừa phải.
• Ngũ cốc tăng cường sắt: Chọn loại có ít đường và phù hợp với độ tuổi của bé.
• Các loại đậu: Đậu nành, đậu lima, đậu tây, đậu lăng và các loại đậu khác.
• Rau lá xanh đậm: Rau bina, cải xoăn, bông cải xanh.
• Trái cây sấy khô: Nho khô, mơ khô, mận khô,…
• Hạt bí ngô
• Trứng
• Đậu Hà Lan
• Cá ngừ đóng hộp
• Đậu phụ
• Bột yến mạch

Lưu ý: Bố mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ ăn phù hợp cho bé.

Cách giúp trẻ hấp thụ sắt tốt hơn

Để tối ưu hóa việc hấp thụ chất sắt cho trẻ, có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Ưu tiên thực phẩm giàu sắt heme: Thịt, cá và gia cầm chứa sắt heme, có khả năng hấp thụ cao hơn so với sắt nonheme có trong ngũ cốc, rau và trái cây.
• Kết hợp thực phẩm giàu vitamin C: Vitamin C giúp tăng cường hấp thụ sắt nonheme. Bổ sung các loại quả họ cam quýt, dâu tây, ớt chuông, dưa đỏ, rau xanh đậm và cà chua vào chế độ ăn của trẻ.
• Hạn chế sữa: Trẻ trên 1 tuổi không nên uống quá 500ml sữa mỗi ngày để tránh thiếu sắt.
• Lưu ý các chất ức chế hấp thu sắt: Carbonat, oxalat, phosphat, phytate, tanin trong trà và cà phê, phosvitin trong lòng đỏ trứng đều có thể cản trở hấp thu sắt.

Lưu ý khi bổ sung sắt cho bé

Chăm sóc sức khỏe chủ động cho bé bằng cách bổ sung sắt đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh. Tuy nhiên, việc bổ sung cần được thực hiện đúng cách để tránh các tác dụng phụ không mong muốn và tăng hiệu quả hấp thụ. Những điều cần lưu ý khi bổ sung sắt cho bé gồm có:

• Loại sắt: Mặc dù cơ thể bé có thể sử dụng cả sắt ferrou (sắt 2+) và sắt ferric (sắt 3+), tuy nhiên sắt ở dạng ferrou (sắt 2+) thường dễ hấp thụ hơn và hiệu quả hơn. Với liều lượng 30 mg, sắt ferrou được hấp thụ gấp 3 lần so với sắt ferric ở cùng liều lượng. Trong những trường hợp không thể bổ sung sắt qua đường uống, có thể cần tiêm sắt dextran. Tuy nhiên, phương pháp này đắt hơn và tiềm ẩn nguy cơ hơn so với đường uống. (8)
• Lượng sắt: Thường thì sắt được uống 3 lần một ngày, tuỳ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của thiếu máu và sức khỏe của bé. Liều sắt nguyên tố hàng ngày khuyến nghị là 4 – 6 mg/kg trọng lượng cơ thể chia thành ba lần mỗi ngày cho trẻ em. Nên bổ sung sắt trong 4-5 tháng, ngay cả khi bé đã đạt mức hemoglobin bình thường, để đảm bảo dự trữ sắt cho cơ thể.(8)
• Thời điểm bổ sung: Sắt được hấp thụ tốt nhất khi đói. Tuy nhiên, việc uống sắt khi đói có thể gây kích ứng dạ dày. Nếu bé gặp tác dụng phụ như buồn nôn, khó chịu dạ dày, ợ chua, tiêu chảy hoặc táo bón, có thể cho bé uống sắt cùng với bữa ăn.(8)

Cần chú ý loại, lượng và thời điểm khi bổ sung sắt cho bé. Sắt ferros thường có hiệu quả hơn sắt ferric, nên cho bé uống trong khoảng 4 – 6 mg/kg trọng lượng cơ thể mỗi ngày và chia thành ba lần. Sắt nên được uống cùng bữa ăn để giảm tác dụng phụ và tiêm sắt dextran có thể cần thiết trong một số trường hợp.

Bổ sung đủ lượng sắt hàng ngày cho bé không chỉ giúp bé phát triển hệ miễn dịch khỏe mạnh, tăng cường năng lượng và sự tập trung, mà còn giảm nguy cơ thiếu máu sắt. NRECI hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về thực phẩm giàu sắt cho bé. Nếu bé có dấu hiệu hoặc nguy cơ thiếu sắt, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn chế độ ăn phù hợp nhất.

Xem thêm: 

• Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì? Xây dựng chế độ ăn khoa học cho trẻ
• 10+ thực đơn ăn dặm cho bé 6 7 tháng bổ dưỡng, thơm ngon 
• Cách nấu cháo ăn dặm cho bé chuẩn dinh dưỡng theo từng giai đoạn phát triển