Tìm hiểu các cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi an toàn

Tăng huyết áp có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi, đối tượng nào. Tuy nhiên, bệnh có xuất hiện nhiều ở những người cao tuổi. Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, đời sống sinh hoạt mà còn gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Theo nhận định của các nhà khoa học, huyết áp cao chính là “sát nhân” thầm lặng ở những người lớn tuổi. Vì thế, bản thân và gia đình cần hiểu rõ các cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi để tránh những hậu quả, đồng thời cải thiện sức khỏe tốt hơn.

Thực trạng cao huyết áp ở người lớn tuổi

Huyết áp có xu hướng tăng theo độ tuổi, đặc biệt ở những người đã qua độ tuổi trung niên. Theo thống kê ⁽¹⁾, tại Hoa Kỳ có gần ¾ người từ 70 tuổi trở lên bị tăng huyết áp. Tăng huyết áp giai đoạn đầu thầm lặng, chỉ khi biến chứng mới cảm thấy khó chịu. Tuy nhiên, một khi tình trạng nặng, không phát hiện sớm có thể để lại những hậu quả xấu cho người bệnh.

Nguyên nhân

Tăng huyết áp là bệnh mà ai cũng lo sợ bởi đây là kẻ giết người thầm lặng. Được gọi như thế bởi bệnh không có bất kỳ triệu chứng nào rõ rệt, chỉ khi biến chứng mới gây nên các tình trạng nguy hiểm như đột quỵ, suy thận, đau tim,… Người bệnh phát hiện tăng huyết áp thường thông qua kiểm tra chỉ số trên máy đo tại nhà hay tại bệnh viện, cơ sở y tế vào những lần thăm khám.

Có khá nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh tăng huyết áp, sau đây là một số nguyên nhân chủ yếu gây nên căn bệnh nguy hiểm này:

Di truyền

Huyết áp cao có tính di truyền, thế nên, gia đình có cha mẹ, anh em ruột bị cao huyết áp thì các thành viên còn lại nên đi thăm khám, kiểm tra sức khỏe từ sớm. Đồng thời, những thành viên này cũng phải khám định kỳ, theo dõi và kiểm tra thường xuyên kịp thời phát hiện, phòng tránh và điều trị.

Môi trường

Môi trường sống ô nhiễm cũng như thời tiết lạnh khiến các mao mạch co lại, huyết áp đột ngột tăng cao dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Do đó, việc giữ môi trường sống sạch sẽ cần thiết. Đặc biệt, với những người lớn tuổi cần giữ ấm cơ thể, hạn chế tiếp xúc với thời tiết lạnh đột ngột.

Lối sống

Lối sống là một trong những yếu tố ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, nhất là căn bệnh huyết áp:

• Dinh dưỡng: Chế độ dinh dưỡng kém khoa học, lành mạnh khiến bệnh tăng huyết áp gia tăng. Trong đó, thói quen ăn mặn, thực phẩm chứa nhiều muối, đồ ăn đóng hộp, chế biến sẵn như xúc xích, giò, chả, thịt xông khói, dưa cà muối,… hay các thực phẩm nhiều dầu mỡ, thịt mỡ và nội tạng động vật là điển hình.
• Béo phì: Trọng lượng của cơ thể có mối tương quan với chỉ số huyết áp. Các kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, người có khối lượng cơ thể ngày càng tăng thì huyết áp cũng sẽ tăng. Thực tế, người thừa cân, béo phì là nhóm đối tượng có tỷ lệ mắc tăng huyết áp khá cao.
• Thói quen hút thuốc lá, rượu bia: thuốc lá, bia, rượu đều không được khuyến cáo sử dụng bởi gây nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe. Trong thuốc lá có chứa chất nicotine – chất này có khả năng gây hưng phấn thần kinh, thúc đẩy cường giao cảm nhưng lại gây co mạch và gây tăng huyết áp. Tương tự như nicotine trong thuốc lá, chất cồn trong rượu bia cũng là độc tố gây hại cho hệ tim mạch. Nếu nồng độ cồn quá cao trong máu sẽ làm ảnh hưởng đến các quá trình chuyển hóa, làm tăng lipid máu, làm tổn thương hệ mạch. Từ đó, gây ra nhiều bệnh lý về tim mạch, trong đó có cả tăng huyết áp.
• Stress: Cảm xúc là yếu tố tác động nhanh và khá mạnh đến huyết áp. Một người khỏe mạnh, có sức khỏe tốt bỗng nhiên có việc lo lắng, căng thẳng, mất ngủ cũng khiến cho sức khỏe giảm sút, huyết áp tăng hơn bình thường. Nếu như không điều chỉnh cảm xúc, tình trạng stress, lo lắng kéo dài sẽ dẫn đến bệnh lý tăng huyết áp thực sự.

Vận động

Những người có thói quen vận động, rèn luyện thể thao thường xuyên sẽ tăng cường quá trình chuyển hóa, đốt cháy mỡ thừa và tiêu thụ cholesterol. Ngược lại, những người có lối sống ít vận động sẽ gia tăng nguy cơ thừa cân, béo phì, nguy cơ rối loạn lipid máu, giảm dung nạp đường gây đái tháo đường và gián tiếp gây nên tăng huyết áp.

Bệnh lý

Theo Medscape ⁽²⁾, bệnh lý tăng huyết áp nguyên phát (vô căn) được phát hiện trong dân số chiếm tỷ lệ 90-95% và 5-10% là tăng huyết áp thứ phát do mắc bệnh lý như bệnh thận cấp/ mạn tính, hẹp động mạch thận, bệnh lý tuyến thượng thận, bệnh lý nội tiết, bệnh lý tuyến giáp, tuyến cận giáp, tuyến yên,….

Biến chứng cao huyết áp

Bệnh cao huyết áp càng để kéo dài hay không có phương pháp điều trị đúng, kiểm soát tốt sẽ gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm:

Biến chứng ở tim

• Nhồi máu cơ tim: Máu vận chuyển, cung cấp đến tim bị tắc nghẽn, làm chết tế bào tim. Nhồi máu cơ tim là trường hợp nguy hiểm, cần cấp cứu ngay, thời gian càng lâu tổn thương tim càng lớn.
• Suy tim: Huyết áp tăng lên, tim phải hoạt động co bóp nhiều hơn để bơm máu đến các mạch ngoại biên. Hậu quả của việc cố sức lâu dài này chính là khiến cơ tim dày lên, cứng hơn, ít đàn hồi, giãn nở hơn so với tim bình thường. Từ đó, tim suy giảm chức năng.

Biến chứng động mạch

• Phình động mạch chủ: Huyết áp tăng cao gây áp lực lên thành động mạch chủ, lâu ngày khiến cho thành mạch bị suy yếu, giãn lớn. Nếu như không được cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến bóc tách thành động mạch hay vỡ động mạch chủ dẫn đến tử vong.
• Bệnh động mạch ngoại biên: Huyết áp tăng gây ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống mạch máu trong cơ thể như động mạch cảnh, động mạch cột sống, động mạch thận, động mạch nội tạng, nhất là những mạch máu ở xa như động mạch chân. Các mạch máu này dần cứng lên, bị xơ vữa, vôi hóa gây hẹp hay tắc nghẽn.

Biến chứng ở mắt

Tăng huyết áp gây tổn thương đến các mạch máu nhỏ ở đáy mắt dẫn đến bệnh võng mạc. Nếu như mạch máu võng mạc tổn thương ở mức độ nhẹ đến vừa có thể không gây triệu chứng gì chỉ phát hiện khi thăm khám, chụp võng mạc.

Tuy nhiên, khi bệnh kéo dài, không can thiệp sẽ dẫn đến xuất huyết sau võng mạc hay phù gai thị dẫn đến mù lòa, mất thị lực.

Biến chứng ở não

Tăng huyết áp gây nên những tổn thương ở não nghiêm trọng, dẫn đến sa sút trí tuệ, rối loạn trí nhớ. Nghiêm trọng hơn là đột quỵ xuất huyết não là tình trạng mạch máu não bị vỡ do áp lực tăng cao. Hoặc đột quỵ nhồi máu não là tình trạng động mạch cung cấp máu đến não bị tắc nghẽn, khiến cho tế bào não bị chết đi nhanh chóng.

Đột quỵ là tình trạng vô cùng nguy hiểm, là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Do đó, tình trạng này cần được cấp cứu kịp thời, đặc biệt trong 3,5 giờ đầu để hạn chế tối đa biến chứng về thần kinh và vận động.

Cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi

Việc nắm các cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi giúp người bệnh kiểm soát tốt huyết áp ổn định. Từ đó, nâng cao sức khỏe, chất lượng cuộc sống và giảm tối thiểu các biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng.

Sau đây là một số cách hạ huyết áp tại nhà an toàn, hiệu quả, mọi người lưu về ngay nhé:

Cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi bằng cách thay đổi lối sống

Chế độ dinh dưỡng lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng giữ vai trò quan trọng trong cải thiện sức khỏe và ổn định huyết áp. Do đó, việc thiết kế chế độ ăn uống cho người lớn tuổi huyết áp cao cần tuân thủ nguyên tắc, theo tư vấn dinh dưỡng từ bác sĩ.

Chế độ ăn uống cho người lớn tuổi cao huyết áp cần đa dạng dinh dưỡng từ thịt nạc, cá, trái cây, rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, sữa ít béo,… Đặc biệt, chế độ ăn cho người bệnh nên ưu tiên các thực phẩm tươi sống, không nên bổ sung các thực phẩm chế biến sẵn, đồ đóng hộp chứa nhiều muối.

Mặc khác, chế độ dinh dưỡng cho người bệnh cần tuân thủ đảm bảo duy trì trọng lượng và sức khỏe tốt. Một trong chế độ ăn được khuyên áp dụng cho người lớn tuổi cao huyết áp là chế độ ăn DASH.

Kiểm soát lượng muối bổ sung – Cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi

Người cao huyết áp nên ăn nhạt, hàm lượng muối dưới 5g/ ngày. Để giảm lượng muối nạp vào, người bệnh nên giảm sử dụng muối trong chế biến món ăn, ưu tiên các món thanh đạm luộc, hấp. Bên cạnh đó, người bệnh cũng kiêng các thực phẩm mua bên ngoài, chế biến sẵn, đóng hộp.

Duy trì trong lượng cơ thể

Kiểm soát cân nặng là cách hạ huyết áp tại nhà hiệu quả, cần được duy trì. Người bệnh cần thường xuyên tính chỉ số BMI của cơ thể để đánh giá cân nặng có đạt tiêu chuẩn không. Từ đó, có thể đưa ra biện pháp tối ưu cân nặng, duy trì giới hạn đó.

Với trường hợp người bệnh thừa cân, béo phì nên tham khảo tư vấn dinh dưỡng từ bác sĩ để thay đổi chế độ ăn hằng ngày, giảm khẩu phần ăn cho phù hợp.

Tập luyện thể thao mỗi ngày

Việc luyện tập thể thao, rèn luyện cơ thể mỗi ngày không chỉ là cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi hiệu quả mà còn là cách cải thiện sức khỏe, tăng cường sức đề kháng. Để chọn bộ môn hay hình thức thể thao, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ về bài tập phù hợp thể trạng, tình trạng sức khỏe. Trong đó, các bài tập nhẹ, vừa sức như đi bộ, chạy bộ ngắn, yoga, thiền, dưỡng sinh,… khá phù hợp cho người lớn tuổi cao huyết áp.

Bỏ thuốc lá – Cách hạ huyết áp tại nhà

Hút thuốc lá nguy hiểm không chỉ đối với tăng huyết áp mà còn với sức khỏe tổng thể. Do đó, hãy bỏ thuốc lá càng sớm càng tốt. Thời gian đầu có thể khó nhưng giảm dần số lượng sẽ quen dần mà từ bỏ được.

Hạn chế thức uống chứa cồn

Không như thuốc lá, rượu bia nếu uống vừa phải có thể lợi ích cho sức khỏe. Theo một số nghiên cứu ⁽³⁾, ở nữ giới mỗi ngày uống 1 đơn vị cồn có thể giảm chỉ số huyết áp từ 2-4mmHg. Tuy nhiên, nếu uống vượt mức sẽ khiến chỉ số huyết áp tăng cũng như làm giảm hiệu quả của các loại thuốc điều trị huyết áp.

Giảm căng thẳng

Căng thẳng, lo âu là tình trạng mà người lớn tuổi thường gặp vì nhiều lý do, có thể là công việc, gia đình, người thân, tài chính hay bệnh tật. Tuy nhiên, những việc này không nên giữ trong lòng mà nên chia sẻ với người thân, bạn bè để tìm cách giải quyết, loại bỏ stress.

Thay vì lo lắng, người bệnh nên dành nhiều thời gian cho thư giãn và thực hiện các hoạt động yêu thích, chẳng hạn như đi dạo, thiền, hít thở sâu, nấu ăn hoặc tham gia hoạt động tình nguyện,…

Đảm bảo chất lượng giấc ngủ – Cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi

Người lớn tuổi thường khó ngủ, suy giảm chất lượng giấc ngủ, ngủ không ngon, thức giấc giữa đêm, khó đi vào giấc ngủ,… Những điều này đều không có lợi cho sức khỏe, đặc biệt là gây tăng huyết áp.

Do đó, để cải thiện giấc ngủ, người lớn tuổi nên hạn chế dùng thức uống chứa cồn, caffein trước khi ngủ. Đồng thời, cũng nên tạo không gian ngủ yên tĩnh, thoáng mát, thoải mái. Nếu như khó vào giấc, người lớn tuổi có thể nghe nhạc, đọc sách, xem phim nhẹ nhàng để tinh thần dễ chịu và thư thái.

Sử dụng thuốc điều trị huyết áp cao

Hầu hết các trường hợp người lớn tuổi cao huyết áp thường nặng và chỉ thay đổi lối sống thì không thể kiểm soát hiệu quả huyết áp. Do đó, các trường hợp này bác sĩ sẽ kê đơn thuốc điều trị tăng huyết áp:

• Thuốc lợi tiểu: Tác dụng của thuốc là tăng đào thải chất lỏng khỏi cơ thể. Điều này đồng nghĩa với lượng natri sẽ được đào thải khỏi cơ thể, cải thiện huyết áp cao.
• Thuốc chẹn beta: Tác dụng của thuốc này là giảm nhịp tim của người bệnh. Tim lúc này sẽ bơm ít máu đi qua các mao mạch hơn, giúp hạ huyết áp.
• Thuốc ức chế men chuyển ACE: Sử dụng thuốc giúp ngăn chặn hormone làm hẹp các mạch máu. Từ đó, mạch máu được nới rộng, lưu lượng máu sẽ dễ dàng di chuyển, từ đó giúp huyết áp hạ.
• Thuốc giãn mạch: Có tác dụng làm giãn nở các cơ thành mạch máu để hạ huyết áp.

Cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi bằng thuốc cần kết hợp thay đổi lối sống cũng như theo dõi chỉ số huyết áp thường xuyên để đảm bảo ở mức ổn định. Việc dùng thuốc điều trị huyết áp có thể gây tác dụng phụ, vì thế nên tuân thủ hướng dẫn, chỉ định của bác sĩ và phản hồi khi gặp dấu hiệu bất thường.

Chế độ ăn cho người lớn tuổi bị cao huyết áp

Chế độ dinh dưỡng quan trọng trong ổn định huyết áp ở người lớn tuổi. Do đó, bên cạnh tham khảo tư vấn dinh dưỡng từ chuyên gia, bác sĩ, người thân và người bệnh cũng có thể tham gia các khóa học dinh dưỡng, đào tạo dinh dưỡng để thiết kế thực đơn phù hợp.

Nhu cầu năng lượng

Người bệnh cần tuân thủ mức năng lượng 30 – 35 Kcal/kg cân nặng/ngày. Đối với những người thừa cân, béo phì, thực đơn ăn uống cần giảm năng lượng.

Tỷ lệ các chất

Tỷ lệ năng lượng các chất cần bổ sung:

• Protein (chất đạm): chiếm 12-15% năng lượng khẩu phần
• Lipid (chất béo): 15-20% năng lượng khẩu phần
• Glucid: 65 – 70% năng lượng khẩu phần
• Chất đạm: 0,8-1g/kg trọng lượng cơ thể. Ưu tiên đạm thực vật: các loại đậu, hạt,…
• Chất béo: 20-35g/ ngày. Ưu tiên bổ sung chất béo từ thực vật như các loại hạt, dầu hạt hay lipid từ một số loài cá.
• Tinh bột: cần bổ sung 255-300 g/ ngày, nên bổ sung các loại giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt, gạo nguyên hạt như gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám, các loại củ: khoai lang, khoai sọ, khoai tây,…
• Chất xơ: 400-500g rau củ/ ngày, 200-300 g quả/ ngày.

Người bệnh nên uống nhiều nước, lượng nước được khuyên bổ sung 40ml/kg cân nặng/ngày, trường hợp người cao tuổi hơn thì cần 30 – 35ml/kg cân nặng/ngày.

Đọc thêm: Cách tính nhu cầu năng lượng mỗi ngày cho trẻ em, người trưởng thành, phụ nữ mang thai

Giảm ăn mặn

Lượng muối khuyến cáo dưới 5g/ ngày. Ưu tiên các món ăn luộc, hấp thanh đạm, hạn chế cho muối vào chế biến món ăn cũng như tránh thực phẩm đóng gói, chế biến sẵn,…

Các thực phẩm giàu vi chất: canxi, magie, kali, omega 3

• Kali: Kali có khả năng tăng đào thải muối natri qua đường niệu, ức chế hoạt động của hệ thần kinh giao cảm và kích thích chất giãn mạch giúp bảo vệ tim mạch. Thực phẩm giàu kali như rau bí, dưa gang, cà chua, cam, sữa chua, khoai tây, chuối, quýt,…
• Canxi: Giúp điều hòa huyết áp thông qua cơ chế tác động lên renin trong máu, chức năng nội mạc và sản xuất nitric oxide giãn mạch. Thực phẩm giàu canxi như cam, hạnh nhân, hạt chia, cải bó xôi, cá hồi, sữa đậu nành,…
• Magie: Điều hòa hoạt động của canxi trong tế bào do magie hỗ trợ và có quyết định đến sự co thắt cơ trơn mạch máu. Thực phẩm giàu magie: các loại rau lá xanh như rau bina, cải xoăn, một số quả, hạt: quả mơ khô, quả bơ, các loại hạt, đậu, đậu hũ.
• Omega 3: Giúp cải thiện chức năng nội mô và độ đàn hồi của động mạch có lợi, hạ huyết áp. Thực phẩm giàu omega 3: các loại cá: cá thu, cá ngừ, cá hồi, cá mòi, cá trích,… các loại hạt, dầu hạt,…

Vận động

• Đi bộ nhanh và chạy bước nhỏ là 2 bài tập khá phù hợp và được khuyên người cao huyết áp lớn tuổi thực hiện. Tùy thể trạng mà người bệnh có thể lựa chọn bài tập hay có thể tập luân phiên giữa 2 bài.
• Đi bộ nhanh: Thực hiện đi bộ nhanh với tốc độ khác nhau tùy vào thể trạng. Trường hợp đi bộ với tốc độ 5 – 6km/giờ, có thể đạt tần số tim khoảng từ 100 – 110 nhịp/phút trong thời gian luyện tập. Người bệnh nên tập 5 – 7 buổi/ tuần, 40 – 60 phút/ ngày, sau khi đã quen có thể tăng dần cường độ luyện tập.
• Chạy bước nhỏ: Nên tập duy trì tốc độ chạy khoảng 7 – 8kgm/giờ tùy theo thể trạng. Tần số tim của người bệnh có thể đạt khoảng 120 – 130 nhịp/phút trong tập luyện. Người bệnh nên tập 20 – 30 phút/buổi, tập đều đặn ít nhất 3 – 4 buổi/tuần, có thể tăng cường độ khi đã quen.
• Ngoài ra, người bệnh cũng có thể kết hợp các bộ môn khác như thiền, yoga, bơi lội, thái cực quyền,… miễn sao phù hợp độ tuổi, tình trạng sức khỏe.

Hy vọng với những cách hạ huyết áp cho người lớn tuổi trong bài viết giúp mọi người có thêm kiến thức và kinh nghiệm. Chế độ dinh dưỡng cho người huyết áp cao sẽ được các bác sĩ tại NRECI chia sẻ thông qua các buổi học, tư vấn dinh dưỡng. Từ đó, giúp người bệnh có thêm góc nhìn đúng khi áp dụng dinh dưỡng để điều trị và kiểm soát bệnh.

Nguồn tài liệu tham khảo: 

• (1): https://guardianhealthfl.com/high-blood-pressure-and-aging-warning-signs-to-watch-out-for/#:~:text=It’s%20true.,the%20condition%20by%20age%2070.
• (2): https://emedicine.medscape.com/article/241381-overview
• (3): https://www.webmd.com/hypertension-high-blood-pressure/features/hypertension-and-alcohol