Suy thận có nguy hiểm không? Chế độ ăn cho người suy thận

Suy thận là bệnh lý mà rất nhiều người mắc phải hiện nay. Những bệnh nhân suy thận và người thân thường lo lắng không biết suy thận có nguy hiểm không, có những biến chứng nào? Hiểu được điều này, bác sĩ đến từ Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) sẽ chia sẻ đến bạn đọc một số thông tin về bệnh lý này cũng như cách xây dựng chế độ ăn phù hợp cho người suy thận.

Bệnh lý suy thận có nguy hiểm không?

Thận có chức năng chính là lọc máu, bài tiết chất thải cho một cơ thể khỏe mạnh. Người bị suy thận nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể phải đối mặt với rất nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong.

Suy thận có nguy hiểm không phụ thuộc nhiều yếu tố như:

• Mức độ suy thận: Suy thận giai đoạn càng sớm thì càng ít nguy hiểm, suy thận giai đoạn muộn có thể gặp nhiều biến chứng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe;
• Nguyên nhân suy thận: Suy thận từ nguyên nhân nguy hiểm thì dễ gây ra biến chứng khó lường;
• Tình trạng dinh dưỡng: Nếu chế độ dinh dưỡng không phù hợp, người bệnh suy thận sẽ phải đối mặt với nhiều nguy cơ hơn vì sức khỏe không đảm bảo;
• Tuổi: Người lớn tuổi mắc suy thận thường có sức khỏe yếu hơn, khó điều trị hơn so với những người thuộc độ tuổi thanh niên, trung niên.
• Bệnh lý đi kèm: Người suy thận nếu mắc kèm nhiều loại bệnh lý sẽ phải đối mặt nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe.

Như vậy, câu trả lời cho thắc mắc suy thận có nguy hiểm không là có. Mức độ nguy hiểm của suy thận chịu tác động từ nhiều nguyên nhân khác nhau nên người bệnh cần chú ý hạn chế đến mức tối đa những yếu tố bất lợi.

Nguyên nhân bệnh lý suy thận 

Suy thận có 2 dạng là suy thận cấp và suy thận mạn, mỗi loại lại có những nguyên nhân chính khác nhau. Có thể kể đến các nguyên nhân phổ biến gây suy thận như:

Nguyên nhân suy thận cấp

• Chấn thương gây mất máu
• Mất nước
• Phì đại tuyến tiền liệt
• Tổn thương thận do nhiễm trùng huyết, chất độc hay một số loại thuốc
• Biến chứng trong thời kỳ mang thai như sản giật và tiền sản giật hoặc liên quan đến hội chứng HELLP.

Nguyên nhân gây suy thận mạn

• Viêm cầu thận
• Viêm ống thận mô kẽ
• Tăng huyết áp, đái tháo đường
• Bệnh thận đa nang
• Viêm đài bể thận tái đi tái lại nhiều lần
• Tắc nghẽn đường tiết niệu kéo dài, có thể do sỏi thận, phì đại tuyến tiền liệt hay một số bệnh ung thư.

Suy thận có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau từ bên trong cơ thể lẫn bên ngoài môi trường. Bạn cần thật sự chú ý phòng tránh những nguy cơ có thể gây suy thận. (1)

Các biến chứng suy thận thường gặp

Suy thận có nguy hiểm không? Đáp án là có. Minh chứng là những biến chứng suy thận thường gặp như:

Thiếu máu

Suy giảm chức năng thận có thể dẫn đến hiện tượng cơ thể không sản xuất đủ erythropoietin (EPO), ảnh hưởng đến khả năng tạo hồng cầu, gây ra tình trạng thiếu máu. Hiện nay, việc kiểm soát tình trạng thiếu máu do biến chứng suy thận mạn này có thể được thực hiện hiệu quả bằng cách sử dụng các chất kích thích tạo hồng cầu (ESA).

Biến chứng suy thận mạn trên tim mạch  

Ở bệnh nhân suy thận, tim phải làm việc vất vả hơn để cung cấp nhiều máu hơn đến thận, dễ dẫn đến các vấn đề liên quan đến tim và mạch máu. Tình trạng biến chứng suy thận mạn trên tim mạch có tương quan hai chiều, nghĩa là bệnh thận có thể gây ra các vấn đề về tim và ngược lại. Đối với bệnh nhân suy thận đang trải qua liệu pháp lọc máu, các biến chứng về tim mạch thường là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong.

Tăng huyết áp 

Tăng huyết áp được coi là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của suy thận mạn. Tình trạng này dễ gây ra các biến chứng về tim mạch và có thể dẫn đến tử vong. Vì vậy, kiểm soát huyết áp ổn định là một trong những mục tiêu hàng đầu trong việc điều trị cho bệnh nhân suy thận mạn.

Giữ muối và nước 

Suy giảm chức năng thận khiến cho bệnh nhân gặp khó khăn trong việc loại bỏ chất lỏng và natri khỏi cơ thể, dẫn đến tình trạng tích tụ muối và nước, thường gọi là giữ muối và nước. Biến chứng suy thận này không chỉ gây sưng phù tại nhiều vị trí trên cơ thể mà còn dễ dẫn đến tăng huyết áp và có thể gây ra các vấn đề liên quan đến tim mạch.

Rối loạn pH và nhiễm toan chuyển hóa 

Khi máu có quá nhiều axit mà thận không thể loại bỏ thì có thể gây ra rối loạn cân bằng pH trong cơ thể. Rối loạn pH làm trầm trọng tình trạng suy giảm chức năng thận và dẫn đến các vấn đề như mất xương hoặc cơ, cũng như rối loạn chức năng nội tiết.

Bệnh gout 

Suy thận có nguy hiểm không? Chắc chắn là có vì căn bệnh này còn liên quan tới bệnh gout. Gout là một bệnh viêm khớp, thường xảy ra khi axit uric tích tụ ở các khớp, hay gặp nhất là khớp ngón chân. Bệnh gout thường liên quan đến tình trạng  suy giảm chức năng thận, khi thận không thể loại bỏ axit uric ra khỏi máu hiệu quả. Khi có tình trạng tích tụ axit uric trong khớp, bệnh gout có thể phát triển. Hơn nữa, bệnh gout có thể tăng thêm áp lực lên chức năng thận, gây ra những bệnh lý ở thận.

Hội chứng tăng ure máu

Hội chứng tăng ure máu bao gồm một loạt các triệu chứng như chán ăn, ngứa, buồn nôn, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, suy mòn, hội chứng chân không yên và rối loạn chức năng tình dục. Trong số những triệu chứng này, ngứa thường được xem là phổ biến nhất. Nguyên nhân gốc của ngứa trong hội chứng tăng ure máu vẫn chưa được xác định rõ, nhưng có thể liên quan đến tích tụ ure dưới da.

Vấn đề ở xương và rối loạn khoáng chất

Thiếu vitamin D và cường cận giáp thứ phát: Suy giảm chức năng thận làm cho thận không thể chuyển đổi vitamin D từ dạng không hoạt động thành dạng hoạt động, dẫn đến mất cân bằng về nồng độ vitamin D và canxi máu. Cơ thể tự cân bằng rối loạn này bằng việc tuyến cận giáp tăng cường hoạt động, dễ bị phì đại và tăng tiết hormone quá mức -cường cận giáp thứ phát.

Tăng nồng độ phốt pho (P) trong máu: Phốt pho kết hợp với canxi và vitamin D để duy trì sức khỏe của xương. Mất cân bằng giữa canxi và vitamin D có thể gây tăng nồng độ phốt pho trong máu, dẫn đến yếu xương và tăng nguy cơ gãy xương.

Tăng nồng độ kali (K) trong máu: Kali là một khoáng chất quan trọng cho sự phát triển cơ bắp. Suy giảm chức năng thận có thể dẫn đến tích tụ kali trong máu, gây ra các vấn đề về sức khỏe, trong đó nguy cơ nhồi máu cơ tim là nguy hiểm nhất và có thể dẫn đến tử vong.

Người bệnh suy thận có thể gặp phải rất nhiều biến chứng nguy hiểm như tăng huyết áp, suy tim, thiếu máu, bệnh gút,… ảnh hưởng đến sức khỏe nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.  (2)

Dinh dưỡng cho người suy thận 

Theo Bác sĩ Nguyễn Võ Trà Mi – Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI): “Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các biến chứng nguy hiểm của suy thận. Người bệnh cần tuân thủ nguyên tắc lựa chọn thực phẩm giảm đạm, kiểm soát lượng natri, kali và photpho và kể cả lượng dịch nếu có phù.”

Thấu hiểu được suy thận có nguy hiểm không, người bệnh càng cần đặc biệt quan tâm tới việc xây dựng một chế độ ăn phù hợp.

Nguyên tắc dinh dưỡng:

• Năng lượng tiêu thụ ở mức 30 – 35 Kcal/kg/ngày (người 50kg là khoảng 1500 – 1700kcal)
• Giảm tiêu thụ đạm:
• Tinh bột ít đạm : khoai củ, sắn dây, miến
• Thực phẩm ít đạm: đậu phụ, hến, nấm. Xen kẽ đạm động vật và đạm thực vật để tránh vượt lượng đạm được phép ăn trong ngày.
• Hạn chế muối:
• Lượng natri cho phép không vượt quá 2000mg Natri/ngày (muối, nước mắm, mì chính, hạt nêm,)
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói, thực phẩm đóng hộp. Học cách đọc nhãn thành phần thực phẩm, ưu tiên các loại có hàm lượng sodium <10%
• Ưu  tiên các thực phẩm tươi sống
• Hạn chế sử dụng thực phẩm chứa nhiều kali như: cam, chuối, khoai tây, thực phẩm khô, rau màu xanh đậm như rau cải, rau ngót,…
• Thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như bánh kẹo, nước ngọt, nước giải khát,… nếu có rối loạn đường huyết đi kèm. Nếu có chỉ định của bác sĩ thì cần hạn chế nước.

Tư vấn dinh dưỡng cho người bệnh suy thận tại NRECI

Người bị suy thận cần chế độ chăm sóc đặc biệt với thực đơn được thiết kế cẩn thận, bảo đảm đầy đủ chất dinh dưỡng để bảo vệ sức khỏe, tăng cường hiệu quả điều trị bệnh. Hiện nay, Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng (NRECI) là địa chỉ uy tín hàng đầu chuyên tư vấn dinh dưỡng cho người suy thận. Bạn có thể tham khảo quy trình cơ bản của NRECI như sau:

• Xác định tình trạng dinh dưỡng của người bệnh suy thận
• Khai thác các thông tin về khẩu phần ăn và đánh giá bước đầu
• Khai thác tiền sử suy thận, mức độ suy thận, phương pháp đang điều trị, tiền sử dinh dưỡng
• Bác sĩ tư vấn trực tiếp với người bệnh
• Hướng dẫn xây dựng thực đơn phù hợp nhất cho từng cá nhân cụ thể.

Như vậy, người bệnh suy thận cần tiêu thụ các loại thực phẩm phù hợp, đảm bảo tuân thủ đúng các nguyên tắc để giữ sức khỏe tốt, cho hiệu quả điều trị tối ưu.

Trên đây là giải đáp của bác sĩ NRECI về câu hỏi suy thận có nguy hiểm không để bạn đọc có thể hiểu thêm về vấn đề này. Hãy liên hệ với Viện Nghiên cứu và Tư vấn Dinh dưỡng để tham gia khóa học dinh dưỡng và được các bác sĩ chuyên môn cao tư vấn dinh dưỡng suy thận hiệu quả bạn nhé!

Đọc thêm:

• “Cảnh báo” 10 dấu hiệu suy thận ở nam giới cần phát hiện sớm
• Bác sĩ tư vấn: Chế độ ăn cho người suy thận độ 3 chuẩn khoa học
• 5 phân độ suy thận mạn tính theo Hội Thận học Hoa Kỳ
• Chuyên gia giải đáp: Suy thận độ 2 có nguy hiểm không? Sống được bao lâu?

Tài liệu tham khảo:

• (1): Bộ Y Tế (2015). Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh về thận – tiết niệu. https://drive.google.com/file/d/1DAdasEz5ECQBkHUm6sE5w1FFJVgP3_ZY/view?usp=sharing. Truy cập ngày 14/11/2023
• (2): Anna Malkina. (2022). Bệnh thận mạn. MSD Manuals. https://www.msdmanuals.com/vi-vn/chuy%C3%AAn-gia/r%E1%BB%91i-lo%E1%BA%A1n-di-truy%E1%BB%81n/b%E1%BB%87nh-th%E1%BA%ADn-m%E1%BA%A1n/b%E1%BB%87nh-th%E1%BA%ADn-m%E1%BA%A1n. Truy cập ngày 14/11/2023